“සාගරය යනු ඒකාබද්ධතාවයේ මාවතකි.”

 

සාගරය යනු පෘථිවි ගෝලයේ විශාල ම ප්‍රමාණයක් වන 2/3 ක් ආවරණය කරන්නා වූ ජල තලයයි. ඒ අනුව පෘථිවිය මත මිනිසුන් වාසය කරන්නා වූ ප්‍රධාන මහද්වීපයන් (Continents) වන අප්‍රිකා මහද්වීපය, ආසියා  මහද්වීපය, ඕස්ට්‍රේලියා මහද්වීපය, යුරෝපා මහද්වීපය, උතුරු ඇමෙරිකා මහද්වීපය හා දකුණු ඇමෙරිකා මහද්වීපය යන මහද්වීප හය ම සාගරය මඟින් සම්බන්ධ කරනු ලබයි. කෙසේ වෙතත් සාගරය මඟින් සියලු ම මහද්වීප වෙන් කරන බව ද තවත් දෘෂ්ටිකෝණයකින් පෙනී යයි. 

අනෙකුත් මහද්වීප සමඟ සම්බන්ධතා පවත්වා ගැනීමට නම් සාගරය තරණය කිරීම අනිවාර්ය කටයුත්තක් විය. ලොව ප්‍රධානතම මහද්වීපයන්හී මානව ජනාවාස පැතිර ඇති අතර එමගින් පෙනී යන වැදගත් ම කරුණක් වන්නේ අතීතයේ සිට ම මානවයා සාගර තරණය කරමින් අනෙකුත් මහද්වීපවල  වෙසෙන්නා වූ තම සහෝදර මනුෂ්‍ය කොට්ඨාශ සමඟ සම්බන්ධකම් පැවැත් වූ බවයි. එලෙස මහද්වීප අතර සම්බන්ධකම් සාගරය මාර්ගයෙන් පවත්වා ගෙන යාම සාගරික ඒකාබද්ධතාව ලෙස සැලකිය හැක.

පෘථිවියේ ප්‍රධාන සාගර (Ocean) සතරකි. ඒවා නම් ෆැසිපික් සාගරය (ව.ප්‍ර.සැ.: 64,186,300), අත්ලාන්තික් සාගරය (ව.සැ. 33,420,000), ඉන්දියන් සාගරය (ව.සැ. 28,350,500), ආක්ටික් සාගරය (ව.සැ. 5,105,700). ඒවා හැර මධ්‍යධරණි, කැරිබියන්, බීරිං, අරාබි මුහුද, කළු මුහුද, උතුරු මුහුද, රතු මුහුද හා කැස්පියන් මුහුද ආදී වූ තවත් මුහුදු කීපයක් ද ඇත. 

මේ සෑම සාගරයක් ම මිනිස් ජනාවාස වටා ව්‍යාප්ත ව පවතින අතර, අතීතයේ සිට ම මිනිසාට තිබූ ප්‍රබලතම අභියෝගය වූවේ ද මෙම සාගරයයි. නමුත් මිනිසා පරිණාමය වීමත් සමඟ වර්ධනය වූ ඔහුගේ බුද්ධිය මාර්ගයෙන් තමාට අභියෝගයක් වූ එම සාගරය තමාගේ ප්‍රධානතම සම්පත බවට පත් කරගන්නා ලදි. ඒ අනුව වර්තමානය වන විට පෘථිවියේ භාණ්ඩාගාරය සාගරය ලෙස හඳුන්වනු ලැබේ. මනුෂ්‍යයා සාගරයෙන් ආහාර මෙන් ම තෙල්, ලවණ (Salt), හා ඛනිජ (Minerals), ලබාගනු ලබයි. කෙසේ වෙතත් සාගරය තරණය කිරීමට හැකි වීම මනුෂ්‍යයා ලැබූ ප්‍රබලතම ජයග්‍රහණයකි. 

මිනිසා ශිෂ්ටාචාර ගත වීමත් සමඟ විවිධ මහද්වීපවල තම වාසස්ථාන ව්‍යාප්ත කරගන්නා ආකාරයක් දැකිය හැකිය. ඒ අනුව ඉන්දියාවේ සින්දු නදිය ආශ්‍රිතව මොහෙන්දජාරෝ - හරප්පා ශිෂ්ටාචාරයත්, උතුරු අප්‍රිකාවේ - ඊජිප්තුව ආශ්‍රිතව නයිල් නදිය කේන්ද්‍ර කොට ගනිමින් නයිල් නිම්න ශිෂ්ටාචාරය, ග්‍රීක ශිෂ්ටාචාරය, ක්‍රීට ශිෂ්ටාචාරය, යුප්‍රටීස් - ටයිග්‍රීස් නදිය කේන්ද්‍ර කොට නිර්මාණය වූ යුප්‍රටීස් - ටයිග්‍රීස් ශිෂ්ටාචාරය, බැබිලොනියනු ශිෂ්ටාචාරය හා සුම්රියානු ශිෂ්ටාචාරයන් බිහිවෙන ලදි. 

මේවායේ දැකිය හැකි විශේෂිත ම ලක්‍ෂණයක් වන්නේ මෙම සියලු ම ශිෂ්ටාචාරයන් ‍එකිනෙකට අනොන්‍යය වශයෙන් සම්බන්ධතා පවත්වා ඇති බවට තහවුරු වීමයි. විශේෂයෙන්ම මෙම සම්බන්ධතා ගොඩ බිම් මාර්‍ගයන්ටත් වඩා මුහුදු මාර්ගයෙන් (සාගර බඳ) ක්‍රම මඟින් පැවති බව තහවුරු වී තිබේ. විශේෂයෙන්ම බැබිලෝනියාවේ ඌර් නගරයේ වරායන් කැණීමේදී ඉන්දු නිම්න ශිෂ්ටාචාරයට අයත් මුද්‍රා කීපයක් හමු වී තිබෙන අතර ඉන්දු නිම්නයෙන් ද බැබිලොනියානු හා අනෙකුත් ශිෂ්ටාචාරයන්ට අයත් භාණ්ඩ හා මුද්‍රාවල කොටස් හමු වී ඇත. යුප්‍රටීස් නදිය ඔස්සේ පර්සියන් බොක්කට සේන්දු වූ බැබිලෝනියන්වරුන්ගේ කුඩා නාවික යාත්‍රා අරාබියේ හා ඉන්දියාවේ නිෂ්පාදිත භාණ්ඩ හා වෙළඳ ද්‍රව්‍ය මෙසපොතේමියාවට ගෙන ඒමට සමත් වූ බව අණාවරණය වී ඇත. බාර්ලි, රට ඉඳි, ලෝම, රෙදිපිළි යන දෑ සාගරය මාර්ගයෙන් අපනයනය කළ භාණ්ඩ අතර ප්‍රධාන වී ඇත. මෙයින් පෙනී යන ඉතාමත් වැදගත් කරුණක් වන්නේ ගොඩ බිම් මාර්ගවලට වඩා සාගර බද මාර්ග සාපේක්‍ෂව පහසු මෙන් ම ආරක්ෂාකාරී වී ඇති බවයි. මන්ද යත් ගොඩ බිම් මාර්ගයෙන් ගමනා ගමන කටයුතුවල යෙදීම අතීතයේ දී ඉතාම අනාරක්ෂිත, සොර සතුරු උවදුරු සහිත, ගෝත්‍රිකයන්ගෙන් සිදු වන උපද්‍රව, මාර්ගය සොයා ගැනීමේ අපහසුව, අතරමං වීම්, පණිවිඩ හුවමාරුවක් නොමැති වීම, ගමන් මගෙහි පසු කිරීමට ඇති ප්‍රදේශවල මිනිසුන්ගේ චාරිත්‍ර වාරිත්‍ර නොදැණීම මෙන් ම ඔවුන්ගේ චර්යාවන් පිළිබඳ දැන ගැනීමට ඉඩක් නොමැතී වීම හා එය  කාලය වැය වන කාර්යයක් වීම ද විය හැක.

9 වන සියවසේ දී පමණ දකුණු ඉන්දියාවේ චෝළයන් අධිරාජ්‍යයක් ගොඩනැගීමේ දී තම මව් භූමියෙන් එපිට අග්නිදිග ආසියානු දූපත් කෙරෙහි ද අවධානය යොමු කරනු ලැබීය. ඒ අනුව ඉන්දුනීසියාව, මැලේසියාව, බෝර්නියෝ හා සුමාත්‍රා වැනි දූපත් කෙරෙහි (ශ්‍රී විජය රාජ්‍ය) තම බලය ව්‍යාප්ත කරන ලදි. එමගින් දකුණු ඉන්දීය සංස්කෘතිය අදාල ප්‍රදේශවල ව්‍යාප්ත විය. කෙසේ වෙතත් සමුද්‍රාසන්න චෝළ අධිරාජ්‍යය ම  පැවතියේ සාගරික ඒකාබද්ධතාව උපකාරී කර ගෙන බව පැහැදිලි වේ. මන්ද යත් සාගරික ආධිපත්‍ය පරිහානියට පත් වන විට සමස්ත චෝළ අධිරාජ්‍ය ම බිඳ පත් වීමයි.

යූ‍රෝපීයන් 15 වන සියවසේ දී සාගර තරණය කිරීමට පෙර චීනය ලෝක සාගරික සාගරික ඒකාබද්ධතාවයේලා විශාල බලපෑමක් ඇති කළ ජාතියක් ලෙස හැදින්විය හැකිය. එවකට චීනයට. මිං අධිරාජ්‍යයාගේ බලය ඒත්තු ගැන්වීමටත්, චීන පිඟන් භාණ්ඩ, සිල්ක් රෙදි ඇතුළු වාණිජ භාණ්ඩ ලොව පුරා ව්‍යාප්ත කිරීමටත් අවශ්‍ය විය. ක්‍රි.ව. 1402 දී ඇති වූ කුමන්ත්‍රණයක් මාර්ගයෙන් බලය ලබා ගත් යොංලේ (Yougle) අධිරාජ්‍යයාගේ අභිප්‍රාය පරිදි චීනයට අද්විතීය ඇති බවට ලෝකයට පෙන් වීම සඳහා අද්මිරාල් ‍ෂෙං හේ (Admiral Zeng he) ගේ නායකත්වය ය‍ටතේ ප්‍රථම සමුද්‍ර චාරිකාව දියත් කරන ලදි. ඒ අනුව ෂෙං හේ ආසියානු සමුද්‍රයේ බලය පතුරවමින් සමස්ත කලාපය ම ආර්ථික හා දේශපාලනමය වශයෙන් ඒකාබද්ධ කරන ලදි.

චීන ජාතිකයන්ගෙන් පසු සමස්ත ඉන්දියානු සාගරය ම ඒකාබද්ධ කිරීමට අරාබි ජාතිකයන්ට හැකි විය. ඒ අනුව අරාබි‍යේ සිට අග්නිදිග ආසියාව දක්වා වූ සියලු ම ප්‍රදේශ එක ජන කොට්ටාශයකගේ ග්‍රහණයට ලක් විය. අරාබියේ සිට ඉන්දියාව, ලංකාව, මාලදිවයින, බංග්ලාදේශය, මැලේසියාව හා ඉන්දුනීසියාව වැනි ප්‍රදේශ කරා මුස්ලිම් ජාතිකත්වය හා ඉස්ලාම් දහම ව්‍යාප්ත කිරීමට ආරාබීන්ට හැකි වූවේ සාගරික ඒකාබද්ධතාවෙන් බව ඉතා පැහැදිල වේ.

සාගරය ඒකාබද්ධතාවේ මාර්ගයක් කර ගනිමින් සමස්ත ලෝකයට ම විශාල බලපෑමක් ඇති කල ජනකොට්ටාශයක් ලෙස යුරෝපීයයන් හැඳින්විය හැක. කුරුස යුද්ධවලින් අනතුරුව වාණිජ ආධිපත්‍ය ලබා ගැනීමේ අභිප්‍රායෙන් සාගරික කටයුතුවලට යුරෝපීයන්ගේ මැදිහත්වීම ප්‍රබල විය. විශේෂයෙන් දොළොස් වන සියවසේ සිට දාසයවැනි සියවස දක්වා කාලය තුළ දී අප්‍රිකාව, යුරෝපය හා චීනය අතර පැවති වාණිජ සබඳතා සාගරික මාර්ග හරහා වැටී තිබුණි. මධ්‍යධරණි වෙළඳ ක්‍ෂේත්‍රයන්හී අප්‍රිකාව විශේෂ ස්ථානයක් ලද අතර නිරන්තරයෙන් හුවමාරු වූ වාණිජ භාණ්ඩ වූවේ රත්තරන්, ඇත් දත් හා ගම්මිරිස් ය. විශේෂයෙන්ම මෙම කාලය වන විට සාගරික ඒකාබද්ධතාව තුළින් වර්ධනය වූ වාණිජ වාදය සමස්ත ලෝකයට ම ප්‍රබල බලපෑමක් එල්ල කරන ලදි. වාණිජ වාදය හා සම්බන්ධ වූ අනෙකුත් සාගරික ක්‍ෂේත්‍රයක් වන අත්ලාන්තික් සාගරය ඔස්සේ සිදු වූ වහල් වෙළදාම නව ලෝකයට විශාල බලපෑමක් කිරීමට සමත් වී ඇති බව යුනෙස්කෝවේ මතයයි.

යම් කිසි ජාතියක දියුණුව හා ශක්තිය සලකා බැලීමේ දී එම ජාතිය සතු ‍සෘජු ගොඩ බිම් බලයට වඩා එම ජාතිය සතු සාගරික ශක්තිය සලකා බැලී වැදගත් වේ. මන්ද යත් ගොඩ බිම් බලයට වඩා සාගරික බලය පවත්වා ගෙන යාමට වැඩි දැනුමක් මෙන් ම වැඩි වියදමක් දැරීමට සිදුවීමත් ඒ සඳහා එම ජාතිය සතුව ප්‍රබල මූල්‍යමය ශක්තියක් තිබිය යුතු වීමත් ය. මෙය වඩාත් පැහැදිලි වන්නේ යුරෝපය තුල කුඩා භූමි ප්‍රදේශයකට හිමිකම් කියූ ජාතීන් වන ස්පාඤ්ඤය, පෘතුගාල, නෙදර්ලන්තය හා බ්‍රිතාන්‍ය යන රජ්‍යයන් තම යටත් ප්‍රදේශ තම මව් භූමියෙන් පරිබාහිර ව පිහිටා තිබීමත් ය. ඒ සඳහා ඔවුන්ට විශේෂඥ දැනුමක් මෙන්ම ඉතා හොද ආර්ථික ශක්තියක් ද තිබෙන ලදි. විශේෂයෙන්ම එම ජාතීන් සතු සාගරික ඥානය ඔවුන්ගේ අධිරාජ්‍යය වර්ධනයට හේතූ වූ ප්‍රධානතම බලවේගය වූ අතර එමගින් තම අධිරාජ්‍ය සාගරික ඒකාබද්ධතාව හරහා සම්බන්ධ කිරීමට ඔවුන්ට හැකි විය. 

ඔවුන් විසින් සිදු කල දේශගවේශනයන් හා අධිරාජ්‍යය ව්‍යාප්තවාදී ප්‍රතිපත්තිය හේතුවෙන් මහද්වීප, සාගරය මාර්ගයෙන් ඒකාබද්ධ කිරීමේ ලා ප්‍රබල ලෙස ම බලපාන ලදි. මධ්‍යතන යුගයේ දී යුරෝපීය දේශාටකයන්ගේ මනස සත්‍යයේ හා මිත්‍යාවේ සංකලනයක් ලෙස පැවති බව පෙන්වා දී තිබේ. මිත්‍යා මත බොහෝ විට මිනිසාගේ වර්ධනයට ප්‍රබලතම අභියෝගය වූ සාගරය වටා ගෙතී පැවතිණි. ඒවා නම්, බෙජඩෝර් පසු කර යාත්‍රා කරන ඕනෑම ක්‍රිස්තු භක්තිකයෙකු කාල වර්ණ මිනිසෙකු වන බව නැවියන් තුල තිබූ විශ්වාසය, සාගරයේ සෑම දූපතක්ම අතිශයින් දරුණු පැතලි හිස් වලින් යුක්ත භූතයන්ගෙන් පිරී ඇති බවට මිනිසුන් විශ්වාස කිරීම, මුහුදේ ගමන් කරන යාත්‍රා සහ නාවිකයන් ගිල දැමීමට සමත් ක්‍රෙකන් නමින් හැඳින්වෙන මුහුදු රකුසෙකු සිටින බවට විශ්වාස කිරීම, වැසි වළාකුළු වලට ඉහළින් සිටින විසල් සිරුරකින් යුක්ත මුහුදු අධිපති රකුසෙකු විසින් නාවිකයන් විනාශ කරන බවට විශ්වාස කිරීම ආදියයි. 

ඉහත මිත්‍යා විශ්වාස පැවතුණද දේශාටනයට යොමු වූ පුද්ගලයන්ගේ අධිෂ්ඨානය හා ධෛර්යය එම මිත්‍ථ්‍යා විශ්වාස අභිබවා ඉදිරියට යාමට හැකි වීම ඔවුන්ගේ කාර්යය සාර්ථක වීමට බලපෑ බව පෙනේ. 1477දී ටොලමිගේ ලෝක සිතියම මුද්‍රණය වීමත් සමඟම සාගරික මාර්ගයන් කෙරෙහි යුරෝපීය ජාතිකයන් තුල නිදහස් තව සිතුවිලි වර්ධනය විය. ඒ සමඟම වාගේ නාවික යාත්‍රා නිෂ්පාදනය කිරීමේ තාක්ෂණය දියුණු වීම හා නාවික ශිල්පය පිළිබඳව දැනුම වර්ධනය වීම ද පසුකාලීන සාගරික ගමනාගමනය වර්ධනය වීමට බලපාන ලදි. අප්‍රිකාව වටා ගොස් ආසියාවට පැමිණීමට හැකියාව ඇති බව කලක් තිස්සේම නාවිකයන් දැන සිටියත් ඒ සදහා සුදුසු දැනුම හා නාවික යාත්‍රා නිර්මාණය වීම සිදු වූයේ 1300ත් 1500ත් අතර කාල වකවානුව තුලදීය. 

නොදන්නා මුහුදු ප්‍රදේශයකට නිවැරදි මුහුදු සිතියම් නොමැතිව මුහුදේ ගැඹුර, කුණාටු තත්වයන්, දියවැල් හෝ බාධක පිළිබඳ කිසිදු දැනීමක් හෝ අවබෝධයක් නොමැතිව සාගරය තරණය කිරීම අනාරක්ෂිත විය. ක්‍රි.ව.1519දී ස්පාඤ්ඤයෙන් පිටත්ව ගිය ෆර්ඩිනන්ඩ් මැගලන් ගේ නාවික කණ්ඩායමට නාවිකයන් 280කට ආසන්න සංඛ්‍යාවක් සහභාගී වූ බව සඳහන් වේ. එහෙත් ගමන නිමවා ආපසු පැමිණීමට හැකියාව ලැබුණේ නාවිකයන් 31කුට පමණි. මැගලන් ද ඇතුළු ඉතිරි නාවිකයන් 249 දෙනාම චාරිකාවේදී මිය ගොස් තිබුණි. ලොව වටා ගිය දෙවන ගවේශකයා වශයෙන් ඉතිහාසයට එක් වූ ෆ්‍රැන්සිස් ඩ්‍රේක් ආපසු එංගලන්තයට පැමිණෙන විට වසර 3ක් ගත වී තිබුණි. මෙයින් පෙනී යන්නේ අතීතයේ සාගරය තරණය කිරීමට තිබූ අවදානමයි. 

මෙම යුරෝපා ජාතීන් සාගරික ගමන් මාර්ග ඔස්සේ දේශ ගවේෂණයට පෙළඹවීමට යොමු කරන ලද ප්‍රධාන සාධකයක් වුයේ එතෙක් පෙරදිග හා අපරදිග ලෝකය අතර වෙළඳ ගනුදෙනු වලට විවෘතව තිබුණු වෙළඳ මාර්ග ඔටෝමන් තුර්කි අධිරාජ්‍යයේ ග්‍රහණයට හසු වීමයි. 10හා 11වන ශතවර්ෂ වල කුරුස යුද්ධ ආරම්භ වන විට පෙරදිග වෙළඳ ද්‍රව්‍ය වල වැඩි බලයක් අත් කර ගෙන තිබූ ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාව, කොන්ස්තන්තිනෝපලය යන නගර වල වෙළඳාමේ බලය අවසාන කුරුස යුද්ධ සිදු වන විට වෙනීසිය හා ජිනෝවා වලට මාරු වී තිබිණි. එයිනුත් වැඩි බලයක් වැනීසිය සතු විය. 1453 දී ඔටෝමන් තුර්කි අධිරාජ්‍යයා වූ II වන මුහුම්මද් විසින් ජිනෝවා ජාතිකයන් පලවා හැර කොන්ස්තන්තිනෝපලය අල්ලා ගැනීමත් සමඟ ගොඩ බිම් වෙළඳ මාර්ගය වැසී යන අතර පෙරදිග භාණ්ඩ වන ඉන්දියාවේ මලබාර් ප්‍රදේශයේ ගම්මිරිස් හා අමු ඉඟුරු, ලංකාවේ කුරුඳු, බෙංගාලයේ අබිං, චීනයේ පට හා සිල්ක් යුරෝපීයන්ට අහිමි විය. නැගෙනහිර ඉන්දියාවේ දූපත්වලින් ලැබෙන කුළුබඩු වෙළදාමෙන් අරාබීන්ට හා වෙනීසියට ඇඳී යන ධනය මැඩ්රිඩ් හා ලිස්බන්වලට හැරවීම ස්පාඤ්ඤයන්ගේ හා පෘතුගීසීන්ගේ අභිප්‍රාය විය.

‍මෙයින් පෙනී යන වැදගත්කම කරුණක් වන්නේ ශිෂ්ටාචාර යුගයේ සිටම සාගරික ක්‍ෂේත්‍රයේ දී ජන සංක්‍රමණ මෙන් ම වාණිජ අපේක්‍ෂා ද ඉතාමත් වැදගත් වූ බවයි. විශේෂයෙන්ම 15වන සියවසෙන් පසුව යුරෝපීයයන් සාගරය තරණය කරමින් පෙරදිගට හා ඇමෙරිකාවට ගමන් කිරීමට වාණිජ වාදය ප්‍රබල බලපෑමකි කර ඇති බව පෙනී යයි. නමුත් වාණිජ අපේක්‍ෂා සමඟ පෙර නොවූ විරූ ලෙස යුරෝපීය ජනතාව ආසියාවට හා ඇමෙරිකානු මහද්වීපවලට සංක්‍රමණය වීමත්, වහල් වෙළඳාම සඳහා නීග්‍රෝ ජාතිකයන් ඇමෙරිකානු මහද්වීපවලට ගෙන යාමත් සිදුවිය. මේ හේතුවෙන් ගොඩබිමින් වන සංක්‍රමණ වලට වඩා සාගරය හරහා වන සංක්‍රමණ වර්ධනය වූ අතර උතුරු ඇමෙරිකානු, දකුණු ඇමෙරිකානු හා ඕස්ට්‍රේලියානු මහද්වීපවල බහුතර ජනතාවක් සංක්‍රමණිකයන්ගෙන් සමන්විත විය. ඇමෙරිකාව, ඕස්ට්‍රේලියාව, නවසීලන්තය හා කැනඩාව වැනි රටවල බහුතරය ස්වදේශිකයන් නොව යූරෝපීයයන් වන අතර ඔවුන් තම මව් රාජ්‍ය සමඟ සම්බන්ධතා අඛණ්ඩව පවත්වා ගන්නා ලදි. තවද යුරෝපීයයන් සතු වූ යටත් විජිත සමඟ ද සිදු කරනු ලැබූ සම්බන්ධතාවේ මාර්ගය වූවේ ද සාගරයයි.

යුරෝපයේ මුල්කාලීන ප්‍රබලතම අධිරාජ්‍යවාදීන් වූ ස්පාඤ්ඤ, පෘතුගාලය හා පසු කාලීන අධිරාජ්‍ය බලවතුන් වූ ‍නෙදර්ලන්තය, ප්‍රංශය, මහා බ්‍රිතාන්‍ය වැනි රාජ්‍යන් සාගරික ඒකාබද්ධතාව මාර්ගයේ තම බල පරාක්‍රමය ව්‍යාප්ත කරන ලදි.

බ්‍රිතාන්‍යයට යුරෝපයේ ප්‍රධාන බලවතා ලෙස නැගී ඒමට හැකි වූවේද පළමුවන එලිසබත් රැජිනගේ කාලයේදී, 2වන පිලිප් රජුගේ ස්පාඤ්ඤය ආර්මඩා නාවික හමුදාව පරාජය කිරීමෙන් පසුවය. බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍ය උච්චතම අවධියේ දී ඔවුන් සෑම සාගරයක් ම පාහේ ආවරණය කරමින් තම නාවික මධ්‍යස්ථාන 35ට ආසන්න සංඛ්‍යාවක් පිහිට වූ බව සඳහන් වේ. ප්‍රංශ විප්ලවයෙන් පසු නැපෝලියන් බොනපාට්ගේ මෙන් ම දෙවන ලෝක යුද්ධයේ දී ජර්මනියේ ඇඩොල්ෆ් හිට්ලර්ගේ ද ප්‍රධාන අභිප්‍රාය වූවේ  බ්‍රිතාන්‍යයන් සතු වූ නාවික ශක්තිය දුර්වල කරමින් සාගරික ආධිපත්‍යය ලබා ගැනීමයි. මන්ද යත් බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍ය‍යේ සමස්ත ශක්තිය රඳා පැවතියේ සාගරික ඒකාබද්ධතාව මත වීමයි. දෙවන ලෝක යුද්ධය ආරම්භයේ දී ජපානය විසින් ඇමෙරිකාවට අයත් හවායි දූපතට බෝම්බ හෙලනු ලැබුවේද පැසිෆික් සාගරයේ බලය ලබා ගැනීම ජපාන ව්‍යාප්තවාදයට ඉතාමත් අත්‍යාවශ්‍ය සාධකයක් වීම හේතුවෙනි. 

දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසුව යටත් විජිත හරණය සිදු වූ අතර මහා ලෝක බලවතුන් ලෙස ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදයත්, සෝවියට් සමාජවාදී සමූහාණ්ඩු සංගමයත් ඉස්මතු වන ආකාරයක් දැකිය හැකිය. මෙම මහා බලවතුන් දෙදෙනා ම බලය වර්ධනය කර ගැනීමේ දී සාගරික බල කේන්ද්‍රයන් වෙත තම අවධානය යොමු කර තිබූ බව පෙනී යයි. ඒ හේතුවෙන් මෙම බලවතුන් දෙදෙනා අතර එකිනෙකාට ප්‍රතිවිරුද්ධ ව බල තරඟයක් ඇති වූ අතර එය සීතල යුද්ධය යනුවෙන් හඳුන්වනු ලැබේ. එහි දී කියුබානු මිසයිල අර්බුදය, කොරියානු අර්බුදය, වියට්නාම් අර්බුදය, සූවස් ඇළ අර්බුධය වැනි ගැටලු සහගත අවස්ථා ඇති වූවේ ද ආදාල සාගරික කලාපයන්ගේ බලය ලබා ගැනීමට ඇති වූ තරගයේදීය. 

සෝවියට් සංගමය බිඳවැටීමත් සමඟ ඇමරිකාව තනි ලෝක බලවතෙකු බවට පත් විය. ඔවුන් ද තම බල පරාක්‍රමය පවත්වාගෙන යනු ලබන්නේ ලොව පුරා තමන් සතු 500ක‍ට අධික නාවික කේන්ද්‍රස්ථාන මුල් කරගෙනය. ඒ හේතුවෙන් ම ඇමෙරිකාවේ නාවික හමුදා ශක්තිය ඉතා ප්‍රබල වන අතර ඔවුන්ට ගොඩබිමේ බලයට වඩා සාගරයේ බලය ලබා ගැනීම මූලෝපායික වශයෙන් ඉතා වැදගත් වී ඇත. 

වර්තමානය වන විට ද ලෝක වාණිජ වෙළදාමෙන් 75% කට වඩා සිදු වන්නේ සාගරය කේන්ද්‍ර කොටගෙනය. ඒ අනුව වාණිජ හා වරාය නගර වන චීනයේ ෂැංහයි හා හොං කොං, පිලිපීනයේ මැනිලා, සිංගප්පූරුව, ඉන්දියාවේ මදුරාසිය හා මුම්බාය, ශ්‍රී ලංකාවේ කොළඹ, හම්බන්තොට හා ගාල්ල, බංග්ලාදේශයේ ඩකා, පකිස්තානයේ කරච්චි, යේමනයේ ඒඩ්න්, ඕමානයේ මස්කට්, සොකොත්‍රා, ඊජිප්තුවේ කයිරෝ හා ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියා, දකුණු අප්‍රිකාවේ ‍පෝර්ට් එලිසබත් හා කේප් ටවුන්, ස්පාඤ්ඤයේ කාර්ඩීස්, පෘතුගාලයේ ලිස්බන්, ප්‍රංශයේ පැරිස්, එංගලන්තයේ ලන්ඩන්, තුරුකියේ ඉස්තාම්බුල්, ඉතාලියේ රෝමය, ඇමරකාවේ බොස්ටන්, නිව් යොර්ක්, ‍වොශින්ටන්, සැන් ෆ්‍රැන්සිස්කෝ හා ලොස් ඇන්ජලීස්, කියුබාවේ හවානා, ‍ජපානයේ ටොකියෝ, ඕස්ට්‍රේලියාවේ සිඩ්නි  යන නගර මඟින් ලෝක සාගරික වෙළදාම ඒකාබද්ධ කොට ඇත.

 බහු ජාතික සමාගම් ලෙස ඒකාබද්ධ වී  වර්තමානයේ දී වාණිජ වාදය සිදුකෙරෙන අතර සාගරය කේන්ද්‍ර කොටගත් වාණිජ ඒකාබද්ධතාවක් ඇති වී තිබෙන බව ඉහත කරුණු අධ්‍යනයේ දී පෙනී යයි. ඒ හේතුවෙන් ලොව ප්‍රබල රාජ්‍යන් වාණිජ සාගරික ඒකාබද්ධතාව කෙරෙහි තම අවධානය යොමු කරන අකාරයක් දැකිය හැකිය. විශේෂයෙන්ම නැගී එන කාර්මික මෙන් ම ලෝක බලවතෙකු ද වන චීනය, අතීත මුහුදු සේද මාවත ප්‍රකෘතිමත් කිරීම සඳහා තම අනාගත ප්‍රතිපත්ති සකස් කොට ඇත. ඒ අනුව පකිස්තානය, ශ්‍රී ලංකාව, බංග්ලාදේශය වැනි රාජ්‍යන්හී මුහුදු නගර (Port City) හා වාරායන් සඳහා ආයෝජනය කිරීමට චීනය ඉදිරිපත් වී ඇත. එමගින් චීනය බලාපොරොත්තු වන්නේ අනාගතයේ දී එම ප්‍රදේශ ආශ්‍රිතව තම බලපෑම වර්ධනය කොට තම වාණිජ සාගරික ඒකාබද්ධතාව වර්ධනය කර ගැනීමයි.

ශ්‍රී ලංකාව පිළිබඳ විමසීමේදී ද පෙනී යන කරුණක් වන්නේ ජනාවාස වීමේ සිට වර්තමානය දක්වාම සාගරය විශාල බලපෑමක් කර ඇති බවයි. ෆාහියන් භික්‍ෂුවගේ දේශාටන වාර්තාව හා දිව්‍යාවදානය වැනි මුලාශ්‍රවලට අනුව පෙනී යන්නේ ලංකාව උතුරු ඉන්දීය වෙළදුන් මාර්ගයෙන් ජනාවාස වී ඇති බවයි. මහා වංශය දක්වා ඇති අන්දමට ලංකාව ජනාවාස වී ඇත්තේ උතුරු ඉන්දියාවේ සිට පැමිණි විජය ඇතුළු පිරිසගෙනි. පසු කාලීනව දකුණු ආසියානු හා අග්නිදිග ආසියානු අධිරාජ්‍යයක් ගොඩ නැගූ චෝළ අධිරාජ්‍යයේ ග්‍රහනයටද ලංකාව නතු විය. රාජාවලියට අනුව 15වන සියවසේදී ෂෙං හේ ගේ ආක්‍රමණයටත් 15වන සියවසෙන් පසුව 1505 දී පෘතුගීසීන්ගේ ද, 1658 දී ලන්දේසීන්ගේ ද, 1796 දී ඉංග්‍රීසීන්ගේ ග්‍රහණයටද ලංකාව නතු විය. 

මේ සෑම බලපෑමක් ම ලංකාවට එල්ල වීමට බලපෑ ප්‍රධානතම හේතුව වූවේ ලංකාවේ ස්වාභාවික සම්පත් මෙන් ම ලංකාවේ පිහිටීමයි. මන්ද යත් ලංකාවේ පිහිටීම අනුව එහි බලය ලබා ගත හැකි ප්‍රබල ජාතියකට සමස්ත ඉන්දියානු සාගරය ම ආවරණය කරමින් ඒකාබද්ධ නාවික මාර්ගයක් ගොඩ නැගීමට හැකි වීමයි. වර්තමානය වන විට ලංකාවේ ස්වාභාවික සම්පත් වලට වඩා ලංකාවේ ස්වාභාවික පිහිටීම ලොව බලවත් රටවල් වන ඇමෙරිකාව, චීනය හා ඉන්දියාවේ අවධානයට යොමු වී ඇත. මන්ද යත් පෙර සඳහන් කල ආකාරයට ඉන්දියානු සාගරික කලාපයේ ඒකාබද්ධතාවය කෙරෙහි ලංකාවේ පිහිටීම බලවත් වන හෙයිනි.

මෙයින් ගම්‍ය වන වැදගත් ම කරුණ වන්නේ අතීතයෙදී මෙන් ම වර්තමානයේදී ද යම් කිසි ජාතියකට තම ආධිපත්‍ය පවත්වාගෙන යාමට හා වර්ධනය කර ගැනීමට සාගරික බලය ලබා ගැනීම ඉතා අත්‍යාවශ්‍ය සාධකයක් වන බවත් එමගින් තම ආර්ථික, දේශපාලන හා සමාජ ඒකාබද්ධතාව වර්ධනය කර ගත හැකි බවත් ය. තවද කිසිම සාගරබද ජාතියකට වර්තමානයේ දී සාගරික ඒකාබද්ධතාවයෙන් තොර ව පැවැත්මක් නොමැති බව ද පෙනී යයි.

17වන සියවසේ නව ලෝකයට යුරෝපා ව්‍යාප්තය.

 

1. හැදින්වීම

2. 17වන සියවසේ නව ලෝකයේ ලන්දේසි ව්‍යාප්තිය.

3. 17වන සියවසේ නව ලෝකයේ ප්‍රංශ ව්‍යාප්තිය.

4. 17වන සියවසේ නව ලෝකයේ ඉංග්‍රීසි ව්‍යාප්තිය.

5. 17වන සියවසේදී නව ලොව ජනපද පිහිටුවීම සඳහා ඉංග්‍රීසීන් හා ප්‍රංශයන් අතර ඇතිවූ බල අරගලය.

6. සමාලෝචනය.

 

1. හැදින්වීම

මානව කටයුතු අතරින් යුරෝපීය ජාතීන්  15 වන සියවසේ දී ඉමක් කොනක් නොපෙනෙන මහ සයුර තරණය කරමින් තමන් නොදන්නා නොයෙකුත් ප්‍රදේශ ගවේෂණය කරමින් නව ලෝකයට පැමිණිම එක්තරා අකාරයකට මානව ඉතිහාසය වෙනස් කල සාධකයක් විය. මෙම සොයා ගැනීම හේතු කොට ගෙන මිනිසාගේ ගමන් මඟ නොසිතූ අයුරින් පරිවර්තනයකට ලක් විය. මුල් කාලයේ දී එක් එක් ජාතීන්ට අවශ්‍ය වූවේ වාණිජ බලය තම තම තමන්ගේ රාජ්‍යවලට අයත් කර ගැනීමයි. පසුව මෙම දේශපාලන හා ආගමික බලය ව්‍යාප්ත කර ගැනීම දක්වා වර්ධනය විය.

මුල්කාලීන ඇමරිකාවට පැමිණි දේශගවේෂකයන්ට වඩා 15 වන සියවසෙන් පසුව පැමිණි වාර්තාකරුවන් හා ඉතිහාසඥයන් ඉතා විකෘති තොරතුරු දක්වා ඇති බව පෙනී යයි. බොහෝ විට පසු කලෙක බොහෝමයක් යුරෝපීය ග්‍රන්ථ රචකයන්  ස්වදේශිකයන් හඳුන්වා ඇත්තේ ම්ලේච්ඡයන් හා නොදියුණු ජනතාවක් ලෙසිනි.

අභිනව නාවික ගමන් හේතුවෙන් ලෝක ඉතිහාසය නව පරිච්ඡේදයකට අවතීර්ණ විය. මධ්‍ය ධරණී සමුද්‍රාසන්න රාජ්‍යවල අභිවෘධියට හේතු වූ යුරෝපීය ශිෂ්ටාචාරය උතුරු හා දකුණුදිග ඇමරිකානු ප්‍රදේශ කරා ක්‍රමයෙන් ව්‍යාප්ත විය. තවද සාගර සමුද්‍ර මාර්ගය ආධාරයෙන් විශාල පෘථිවි තලයේ ඉතාමත් දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පවා ලගාවීමට හැකි බව අවබෝධ විය. ආසියා, අප්‍රිකා හා ඇමරිකා මහද්වීපවලට මහා මාර්‍ගයක් බදු වූ සාගරයට මුහුණ ලා ඇති ස්පාඤ්ඤය, පෘතුගාලය, නෙදර්ලන්තය, ප්‍රංශය හා එංගලන්තය ආදී බටහිර යුරෝපීය රාජ්‍යයන්වලට, එම රටවල ස්වාභාවික පිහිටීමෙන් ඉමහත් ප්‍රයෝජන ලබා ගැනීමට හැකි විය.

17වන සියවසට පෙර ස්පාඤ්ඤය හා පෘතුගීසීන් අළුත් වෙළඳ මාර්ග ඔස්සේ පෙරදිගට පමණක් නොව අපරදිගටද පැමිණීමට මහත් උත්සහයක් ගන්නා ලදි. මෙම ව්‍යායාමයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස යුරෝපා ජාතීන්ට වැඩිකල් ගතවීමට පෙර නව ලෝකය ලෙස හඳුන්වනු ලැබූ ඇමරිකාව පිළිබඳ නොයෙක් කරුණු සොයා ගැනීමට හැකි විය. කොලොම්බස්, ඇමරිගෝ චෙසපුචී හා මැගලන් යනාදී දේශ ගවේශකයෝ මෙහිදී පුරෝගාමීන් විය.

මෙහි දී නව ලෝකය ලෙස සලකනු ලැබුවේ උතුරු, මධ්‍යම හා දකුණු ඇමරිකානු ප්‍රදේශයන්ය. 17වන සියවසේ උතුරු ඇමරිකාවේ යුරෝපීය ශිෂ්ටාචාරය මුල් බැස ගෙන තිබිණි. උතුරු ඇමරිකාවේ ප්‍රථමයෙන් ජනාවාස ඇති කරන ලද්දේ ඉංග්‍රීසි ජාතික සර් හම්ප්‍රි ඩේවිඩ් නැමත්තාය. ඒ අනුව 17වන සියවස අවසාන වන විට බ්‍රිතාන්‍යයන් විසින් ඇමරිකාවේ ජනපද 13ක් පිහිටුවාගෙන තිබෙන ලදි. ඒ අතර මැසචුසෙට්, නිව් හැම්ප්ෂයර්, කොනෙක්ටිකට් හා රෝඩ්ස් දිවයින් ද විය.

මෙම පැවරුම මගින් නව ලෝකය සොයා ගැනීමෙන් පසු 17වන සියවසේදී ඇමරිකාවේ ජනපද පිහිටු වීමේලා පුරෝගාමීන් වූ ප්‍රංශ හා ඉංග්‍රීසි ජාතිකයන්ගේ තරගය හා බල අරගලයත් එහිදී ස්වදේශිකයන්ගේ ක්‍රියාකාරකම් පිළිබදවත් වැඩි අවධානයක් යොමු කරන ලදි. තවද 17වන සියවස පමණ වන විට ඇමරිකාවේ ජනපද පිහිටු වීමේ තරගයෙන් අතුගැවී ගිය ලන්දේසි ආධිපත්‍ය පිළිබඳවද කෙටියෙන් තොරතුරු දැක්වීමට උත්සහ කරන ලදි.

 

2. 17වන සියවසේ නව ලෝකයේ ලන්දේසි ව්‍යාප්තිය.

17වන සියවස පමණ වන විට යුරෝපයේ ස්පාඤ්ඤයේ හා පෘතුගාලයේ මුහුදු බලය අබිබවා යමින් ලන්දේසි බලය වර්ධනය වන්නට විය. එවකට ලෝක වෙළදාමේ සමස්තයෙන් අඩකටත් වඩා ප්‍රවාහණය කරන ලද්දේ ලන්දේසීන් විසිනි. ඔවුන් විසින් 17වන සියවස පමණ වන විට ස්පාඤ්ඤයන් සතු නව ලෝකය හෙවත් ඇමරිකානු ප්‍රදේශවලට ද තම අවධානය යොමු කිරන්නට විය. ඒ සඳහා ඔවුන් 1621දී ලන්දේසි බටහිර ඉන්දියා සමාගම  පිහිටුවා ගනු ලැබීය(Geoctroyeerde Westindische Compagni). එම සමාගම මඟින් පසු කාලීන ව නව ලෝකය හෙවත් ඇමරිකාවේ ලන්දේසි ජනපද පිහිටුවීම සිදු කරනු ලැබීය.

ඒ අනුව සමාගම විසින් පළමුවෙන් ම ලන්දේසි ජනපද පිහිටුවනු ලැබුවේ නිව්යෝර්ක්, නිව්ජර්සි, කනෙක්ටිකට් හා ඩෙලචෙයාර් යන ප්‍රදේශවල වූ අතර එම ප්‍රදේශ සියල්ල ම පොදුවේ නව නෙදර්ලන්තය ලෙස හදුන්වනු ලැබීය. මෙම ලන්දේසි ප්‍රදේශවල මූලිකව ම ලොම් වෙළදාමට ප්‍රමුඛත්වයක් දෙනු ලැබීය.

ලන්දේසීන් විසින් ආරම්භ කරන ලද ප්‍රධානතම ජනපදය වූවේ නිව්යෝර්ක් නමින් පසුව හැඳින්වූ නිව් ඇම්ස්ටර්ඩෑම් ජනපදයයි. ලන්දේසි සමාගම වෙනුවෙන් මෙම ප්‍රදේශ පළමුවෙන් ම ගවේශනය කරන ලද්දේ හෙන්රි හඩ්සන් නැමැත්තා විසින් 1609දීය. පසව ඕලන්ද රජුගේ ප්‍රදානයක් මත ලන්දේසි බටහිර ඉන්දියා සමාගම 1624දී මෙම ප්‍රදේශ ජනාවාස කිරීම ආරම්භ කරන ලදි. තවද ස්වීඩන් ජාතිකයන් විසින් 1626දී ඩෙලවෙයාර් ගඟ අසබඩ පිහිටුවන ලද ජනපදය ද ලන්දේසි වෙළඳ සමාගම විසින් මිලදී මෙම ජනපදයට ඈඳමින් නිව් ඇම්ස්ටර්ඩෑම් ජනපදය නිර්මාණය කරන ලදි.

 

 

3. 17වන සියවසේ නව ලෝකයේ ප්‍රංශ ව්‍යාප්තිය.

ආගමික යුද්ධවලින් අනතුරුව 17වන සියවස පමණ වන විට ප්‍රංශය තුළ දේශපාලන ස්ථාවරත්වයක් ඇති වන ආකාරයක් දැකිය හැකි ය. ඒ අනුව ප්‍රංශ ජාතිකයන් ද 17වන සියවස වන විට තම අවධානය නව ලොව වෙත යොමු කරන්නට විය. ඔවුන් ඊට පෙර සිට ම උතුරු ඇමරිකාවේ ප්‍රදේශ සමඟ ලොම් වෙළදාම සිදු කරනු ලැබූ අතර එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ප්‍රංශ ජාතික ජියෝවොංඩ වෙරසනෝ විසින් උතුරු කැරොලිනා සිට නොවාෂ්කෝෂියා දක්වා වූ ප්‍රදේශ ද, ජැක් කාර්ටියෝ විසින් කැනඩාවේ සාන්ත ලෝරනස් ගඟ හා මොන්ට්‍රියල් අවට ප්‍රදේශ ගවේෂණය කරන ලදි.

එම ගවේෂණවල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සැමුවෙල් ඩ ෂොංප්ලැං විසින් 1608දී ක්විබෙක් ප්‍රදේශයේ ප්‍රථම ප්‍රංශ ජනපදය පිහිටුවනු ලැබීය. උතුරු ඇමරිකානු ප්‍රදේශවල මෙකල ව්‍යාප්ත වූ ලොම් ආශ්‍රිත ව්‍යාපාරය කේන්ද්‍ර කොට ගනිමින් ප්‍රංශ ජාතිකයන් විසින් 17වන සියවසේ ආරම්භයේ සිට 17වන සියවස අවසානය දක්වා උතුරේ හඩ්සන් බොක්කේ සිට දකුණේ ඔහියෝ නිම්නය හා මිසිසිපි දක්වා ප්‍රදේශවල තම වෙළඳ මධ්‍යස්ථාන පිහිටුවනු ලැබීය. ඒ අනුව ඔවුන්ගේ ප්‍රධානතම ලොම් මිල දී ගැනීමේ මධ්‍යස්ථාන ක්විබෙක්හි හා පොර්ට් රෝයල්හි පිහිටුවනු ලැබීය. මිසිසිපි ගංගාව ආශ්‍රිත ප්‍රදේශය ගවේෂණය කිරීම හේතුවෙන් ශාන්ත ලෝරන්ස් මිටියාවත, මහා විල් ප්‍රදේශය හා මිසිසිපි මිටියාවත ආශ්‍රිත ප්‍රදේශවලට හිමිකම් කීමට ප්‍රංශයට හැකිවිය.

පොදුවේ වෙළදාම ආශ්‍රයෙන් වර්ධනය වූ ප්‍රංශ ජනපද නව ප්‍රංශය ලෙස හඳුන්වනු ලැබීය. සැලකිය යුතු හෝ ප්‍රංශ ජනගහනයක් වාසය කරනු ලැබුවේ ක්වීබෙක් ආශ්‍රිත ප්‍රදේශයේ පමණි. එම ප්‍රදේශවල දේශගුණය කෘෂිකර්මාන්තයට සුදුසු නොවීම හේතුවෙන් ප්‍රංශ ජනගහණය ඉතා අවම විය. ඒ හේතුවෙන් ම ඔවුන් තම වැඩි අවධානය යොමු කරනු ලැබුවේ ලොම් කර්මාන්තය කෙරෙහි ය. තවද ඉංග්‍රීසීන් මෙන් ඇමරිකාවේ ජනපද පිහිටුවීමට සංවිධානාත්මක වැඩ පිළිවෙළක් ප්‍රංශයන් සතුව නොවීය. එංගලන්තයේ මෙන් ආගමික නිදහසක් ප්‍රංශය තුළ නොවූ අතර නව ජනපදවල පදිංචි වීමට අවසර ලැබුණේ කතෝලිකයන්ට පමණි. මේ හේතුවෙන් ඇමරිකාව තුළ ප්‍රංශ ජනපද ව්‍යාප්තිය උදාසීන විය. පසුව ලොම් කර්මාන්තය ආශ්‍රයෙන් ධනවත් වූ ප්‍රංශ පිරිස් ඉංග්‍රීසි හා නෙදර්ලන්ත සමාගම් ක්‍රමය අනුගමනය කරමින් ප්‍රංශ සමාගම් ලෙස සංවිධානය වෙන ලදි.

කෙසේ වෙතත් 14වන ලුවී රජුගේ කාලයේදී(1614-1715) ඇමරිකාවේ ප්‍රංශ ජනපද ව්‍යාප්තිය සඳහා විශේෂ අවධානයක් යොමු කරන ලදි. රජුගේ මුදල් ඇමති වූ කෝල්බෙයර්ගේ මෙහෙය වීම යටතේ ඇමරිකාවෙන් ඉංග්‍රීසීන් පන්නා දමා ප්‍රංශ බලය ස්ථාපිත කිරීමට අවශ්‍ය සැලසුම් සකස් කරන ලදි. අධිරාජ්‍යයේ මූලස්ථානය වූ ප්‍රංශය ප්‍රාග්ධනය හා නිෂ්පාදන සපයන රට ලෙසත් සෙසු යටත් විජිත අධිරාජ්‍යයේ අවශ්‍යතා සපුරන ප්‍රදේශ ලෙසත් සලකන ලදි.

ඇමරිකාවේ ජනපද පිහිට වූ අනෙකුත් ජාතීන් හා සසඳන විට ප්‍රංශ ජාතිකයන් ස්වදේශික ජනතාව සමඟ ඉතා සහයෝගයෙන් කටයුතු කරන ලදි. මෙයට ප්‍රධානතම හේතුව වන්නට ඇත්තේ එම ප්‍රදේශවල සීමිත ප්‍රංශ ජනගහනයක් වාසය කිරීම, සැලකිය යුතු ලෙස ප්‍රංශ ජනපද ව්‍යාප්ත නොවීම  හා ප්‍රංශ මිෂනාරීන්ගේ ක්‍රියාකාරකම් විය හැක. ඒ හේතුවෙන් ම අනෙකුත් ප්‍රදේශවල ව්‍යාප්ත වූ ඉංග්‍රීසි හා ලන්දේසි බලයන්ට මුහුණ දෙනු පිණිස ස්වදේශිකයන් සමඟ සහයෝගයෙන් කටයුතු කිරීමේ ප්‍රතිපත්තියක් ප්‍රංශයන් අනුගමනය කරන ලදි. ඒ අනුව ප්‍රංශ ආධිපත්‍යට ප්‍රබල අභියෝගයක් වූ ඉංග්‍රීසීන්ට විරුද්ධව ප්‍රංශ හා ස්වදේශික රතු ඉන්දියානුවන්ගේ ඒකාබද්ධ ප්‍රහාරයක් 1754-1763ත් අතර කාලයේ දී ඔහියෝ මිටියාවත වෙනුවෙන් සිදු විය. නමුත් මෙම තීරණාත්මක සටන් වලින් ප්‍රංශ හා ස්වදේශික ඒකාබද්ධ හමුදා පරාජයට පත් වූ අතර ඉංග්‍රීසි බල ව්‍යාප්තිය හමුවේ තව දුරටත් ප්‍රංශ බලය සීමා වී දුර්වල විය.

සමස්තයක් ලෙස 17වන සියවස ආරම්භයේදී උතුරු ඇමරිකාවේ උතුරෙහි වූ කැනඩාවද, දකුණු ප්‍රදේශයේ පිහිටි ලුසියානාවද ප්‍රංශයන්ට අයත් ව තිබිණි.

 

4. 17වන සියවසේ නව ලෝකයේ ඉංග්‍රීසි ව්‍යාප්තිය.

17වන සියවසට පෙර සිට ම ඉංග්‍රීසීන් විසින් ඇමරිකානු ප්‍රදේශවල දේශගවේශණ කටයුතුවල නිරත වූවත් එකල ඔවුන්ගේ ආර්ථික ශක්තිය ප්‍රබල නොවීම මත ඒවායේ ප්‍රතිඵල සතුටුදායක නොවීය. නමුත් පළමු වන එලිසබත් රැජිනගේ කාලයේ දී එරට වෙළඳ ප්‍රජාවේ මැදිහත්වීම මත, එංගලන්ත ආර්ථිකය වාණිජවාදයට සුදුසු පරිදි ප්‍රතිසංවිධානය කිරීම හා ස්පාඤ්ඤය ආර්මේඩාව 1588දී පරාජය කිරීමත් සමග 17වන සියවස පමණ වන විට ඉංග්‍රීසි නාවික ආධිපත්‍ය යුරෝපය තුළ තහවුරු විය.

තවද යටත්විජිත හා අනෙකුත් රටවල් සමග වෙළඳ සම්බන්ධතා වර්ධනය කරනු සඳහා බද්ධ ව්‍යාපාර ආරම්භ කිරීමේ කටයුත්ත හමු‍වේ 1600දී පිහිටුවනු ලැබූ නැගෙනහිර ඉන්දියා වෙළඳ සමාගම 17වන සියවසෙන් පසු එංගලන්තයේ ආර්ථිකයට ප්‍රබල දායකත්වයක් ලබා දෙන ලදි. 17වන සියවස පමණ වන විට එංගලන්තයේ ලොම් ව්‍යාපාරයට තිබූ ඉල්ලුම ඉහළ යාමත් සමග එංගලන්ත ඉඩම් හිමියන් තම ගොවිබිම් බැටළුබිම් බවට හරවනු ලැබීය. මේ හේතුවෙන් බොහෝ ගොවීන්ට වගා කිරීමට ඉඩම් අහිමි වූ අතර එංගලන්ත ජනගහණයද ඉතා ශීඝ්‍ර ලෙස වර්‍ධනය වීම මත රැකියා විරහිත ගොවීහු නගරවලට රොක් වූහ. ඒ අනුව 1600වන විට ලන්ඩන් නගරයේ ජනගහණය 60,000 සිට 300,000 දක්වා වර්ධනය වන විය. 

මෙලෙස රැකියා විරහිත පිරිස් නව ලොවට යාමෙන් තම ආර්ථිකය නැවත නගාසිටුවා ගැනීමට හැකිවෙතැයි විශ්වාස කරන ලදි. නව ලොවට යාමේ අවශ්‍යතාව මෙම දුගී පිරිස් සතුව තිබුනත් ඒ සඳහා ඔවුන්ට අවශ්‍ය මුදල් නොතිබීය. මෙය අවස්ථාවක් කර ගත් ව්‍යාපාරිකයෝ එම අසරණ පිරිස් නොමිලයේ නව ලොව වෙත ප්‍රවාහණය කිරීමට එකඟ වූ අතර ඒ සඳහා නියමිත කාල පරිච්ඡේදයක් නොමිලයේ අදාළ ඉඩම් හිමියන්ගේ ඉඩම්වල කටයුතු කළ යුතු විය.

තවද එංගලන්තය තුළ ප්‍රොතෙස්තන්තවාදය ස්ථාවර වීමත් සමග අනෙකුත් අගමිකයන්ට කරදර සිදුවිය. මේ හේතුවෙන් ඔවුන්ද නිදහසේ තම ආගම ඇදහීමට නම් නව ලෝකය කරා සංක්‍රමණය විය යුතුයයි කල්පනා කරන ලදි. මේ හේතුවෙන් යුරෝපයේ අනෙක් රටවලට සාපේක්‍ෂව එංගලන්තයේ සිට වැඩි ජනගහණයක් නව ලොව කරා සංක්‍රමණය වන ආකාරයක් දැකිය හැකිය.

පළමුවන එලිසබත් රැජිනගේ කාලයේදී යුරෝපයේ ප්‍රබලතම නාවික හමුදාව ලෙස එංගලන්ත නාවික හමුදාව ස්ථාපිත වීමත්, පළමු වන ජේම්ස් රජුගේ කාලයේදී (1603-25) ස්පාඤ්ඤය සමග සාමදාන වී යුද්ධ කටයුතු 1606දී නවත්වාලීමත් සහ ස්කොට්ලන්තය හා එංගලන්තය ඒකාබද්ධ වී මහා බ්‍රිතාන්‍ය නිර්මාණය වීමත් සමග ශක්තිමත්ව හා බියක් නොමැතිව නව ලෝකයේ තම ජනපද පිහිටුවීමට ඉංග්‍රීසීන්ට හැකිවිය.

පළමුවන ජේම්ස් රජුගේ කාලයේදී ඇමරිකාවේ ඉංග්‍රීසි ජනපද 12ක් ආරම්භ කරන ලදි. එලිසබත් රැජිනගේ කාලයේදී වෝල්ටර් රැලේ විසින් වර්ජිනියා ජනපදයේ ආරම්භ කර අසාර්ථක වූ ඉංග්‍රීසි ජනපද පිහිටුවීමේ ක්‍රියාවලිය, නැවත ආරම්භ කිරීම සඳහා පළමුවන ජේම්ස් රජු විසින් සමාගම් දෙකකට පවරන ලදි. ඒ අනුව වර්ජිනියාහි උතුරු ප්‍රදේශයේ ජනපද පිහිටුවීමේ අයිතිය ප්‍ලීමත් සමාගමටද, දකුණු ප්‍රදේශයේ ජනපද පිහිටුවීමේ බලය ලන්ඩන්හි වර්ජිනියා සමාගමටද ප්‍රදානය කරන ලදි. ඒ අනුව මෙය ශ්‍රේණිගත ජනපදයක් විය(Corporate Colonies). එනම් බද්ධ වස්තු ව්‍යාපාර සමාගම් විසින් පිහිටුවා පාලනය කරන ලද ජනපදයක් වීමයි.

ඉංග්‍රීසීන් විසින් 1634දී පිහිටුවනු ලැබූ මේරිලන්ඩ් ජනපදය වර්ජිනියා ජනපදයට උතුරින් පිහිටා තිබේ. මෙම ජනපද හිමිකාර ජනපද(Property Colonies) ගණයට අයත්වේ. එනම් විවිධ පුද්ගලයන් වෙත කරන ලද ප්‍රදාන අනුව පිහිටුවන ලද ජනපද හඳුන්වනු ලැබූවේ හිමිකාර ජනපද ලෙසිනි. වර්ජිනියා ජනපදය පිහිටුවීමේ ලා කටයුතු කල ලන්ඩන් සමාගම අසාර්ථක වූ අතර නැවත එවැනි සමාගම්වල මුදල් ආයෝජනයට ඉංග්‍රීසි වෙළඳුන් මැලි වීම හා රදලයන්ට ඉඩම් ප්‍රදානය කිරීමට ස්ටුවර්ට් රජවරුන්ට තිබූ වුවමනාව මත මෙම ජනපදය හිමිකාර ජනපදයක් බවට පත් විය. ඒ අනුව පළමුවන චාර්ල්ස්ගෙන් මේරිලන්ඩ් ජනපදය සඳහා ප්‍රධානය හිමි වූවේ ජෝරජ් කැල්වර්ට් හෙවත් බැල්ටිමෝර් සාමි නැමැත්තා ය.

මැසචුසෙට් පිහිටුවීම කෙරෙහි බලපාන ලද ප්‍රධානතම සාධකය වූවේ ආගමික බලපෑමයි. ඒ අනුව එංගලන්ත සභාව විසින් බයිබලයේ නොමැති පුජාවිධි ආගමට අතුලත් කිරීම නිසා ක්‍රිස්තියානිය සංකීර්ණ වී දූෂ්‍ය වන බව පැවසූ පියුටරින්වාදීන් එංගලන්තයෙන් බැහැර වී නෙදර්ලන්තයටද පසුව වර්ජිනියා ජනපදයට උතුරින් වූ ප්ලීමත් නම් ප්‍රදේශයේ පදිංචි විය. මොවුන් වන්දනාකාර පියවරුන් ලෙස හැඳින්වූ 41ක්ගෙන් හා සාමාන්‍ය වැසියන්ගෙන් සමන්විති විය. 

මැසචුසෙට්ස් ජනපදයෙන් වෙන්ව ගිය පිරිසක් විසින් 1636දී රෝඩ් දිවයින ජනාවාස කරන ලදි. දැඩි ආගමික වත් පිළිවෙත් විවේචනය කරන ලද රොජර් විලියම් නැමැත්තා මැසචුසෙට් ජනපදයෙන් පිටුවහල් කිරීමට තීරණය කල අතර ඊට පෙර ඔහු තම අනුගාමිකයන් සමග එම ජනපදයෙන් පිටත් වී ගොස් ඉන්දියානුවන්ගෙන් මිල දී ගත් රෝඩ් දිවයින ජනාවාස ආරම්භ කරන ලදි.

පළමු වන චර්ල්ස් රජුගෙන් ලබාගත් අධිකාරී පත්‍රයක් මත කපිතාන් ජෝන් මේසන් විසින් 1629දී නිව් හැම්ප්ෂයර්හි ජනපදයක් පිහිටු වීමේ කටයුතු ආරම්භ කරන ලදි. නමුත් එම ප්‍රයත්නය අසාර්ථක වූ අතර එය අවස්ථාවක් කර ගත් ජෝන් වීල්රයිට් නම් පූජකයෙකු, තම අනුගාමිකයන් ද සමඟ ආගමික මතවාද හේතුවෙන් මැසචුසෙට්ස් ජනපදයෙන් පිටුවහල් කරනු ලදුව නිව් හැම්ප්ෂයර්හි පදංචි වී ජනාවාස ආරම්භ කරන ලදි.  

මැසචුසෙට්ස් ජනපදයෙන් පිටුවහල් කරන ලද තවත් පිටිරිටවාදීන් පිරිසක් විසින් 1636දී සරුසාර මිටියාවතක් වූ කනෙක්ටිකට් ප්‍රදේශයේ ජනාවාසයක් ආරම්භ කරන ලදි. ලන්දේසීන්ගේ හා රතු ඉන්දියානුවන්ගේ තර්ජන හමුවේ පිහිටුවනු ලැබූ මෙම ජනපදයට 1662දී හාර්ට්ෆෝර්ඩ් හා නිව් හාවන් ප්‍රදේශ ඈඳමින් කනෙක්ටිකට් ජනපදය රජුගේ අධිකාරී පත්‍රයක් මඟින් පිළිගන්නා ලදි.

පළමු වන චාල්ස් රජුගේ කාලයේදී වර්ජිනියාව හා ස්පාඤ්ඤයන් සතුව තීබූ ෆ්ලෝරීඩාව අතර ජනපදයක් පිහිටුවීම සඳහා ‍රොබට් හීත් නැමැත්තෙකුට අධිකාරි බලපත්‍රයක් ලාබා දුන් නමුත් මෙකල එංගලන්තයේ ඇතිවූ රජු හා පාර්ලිමේන්තුව අතර බල අරගලය හේතුවෙන් ජනපද ඇති කිරීමට ලැබුණු රාජ්‍ය අනුග්‍රහය හීන වී යන ලදි. මේ හේතුවෙන් රොබට් හීත්ගේ උත්සහය අසාර්ථක වූ අතර පසුව දෙවන චාල්ස් රජු විසින් තම හිතවත් අනුග්‍රාහකයන්ට කරන ලද ත්‍යාගයක් ලෙසින් හා ෆ්ලොරීඩා ප්‍රදේශයේ ව්‍යාප්ත වූ ස්පාඤ්ඤය බලය වළක්වාලීමේ අරමුණින් නැවත 1663දී එම ප්‍රදේශ නව පිරිසකට පවරා දෙන ලද අතර පසුව එය කැරොලිනා ලෙස හදුන්වන ලදි. 

1654දී ලන්දේසි බටහිර ඉන්දියා වෙළඳ සමාගමේ පරිහානියත් සමඟ ඉංග්‍රීසීන් විසින් ලන්දේසීන් සතු වූ නිව් ඇම්ස්ටර්ඩෑම් ජනපදය ලබා ගැනීමට උත්සහ කරන ලදි. 1664 දී ලන්දේසීන් හා ඉංග්‍රීසීන් අතර යුරෝපයේ ඇති වූ ගැටුම් අවස්ථාවක් කර ගත් දෙවන චාල්ස් රජු තම සහෝදරයා වූ යෝර්ක් හි ආදිපාදවරයාට එම ලන්දේසි ප්‍රදේශවල ඉංග්‍රීසි ජනපද පිහිටු වීමේ අධිකාරීත්වය ලබා දෙන ලදි. ඒ අනුව යෝර්ක්හි ආදිපාදවරයා විසින් එවන ලද නාවික හමුදාවක් විසින් 1664දී එම ලන්දේසි ප්‍රදේශ සාමකාමීව පවරා ගන්නා ලදි. පසුව එම ප්‍රදේශ යෝර්ක්හි ආදිපාදවරයාගේ නාමයට අනුව නිවි යෝර්ක් ලෙස නම් කෙරිණි.  

මිය ගිය අද්මිරාල්වරයෙකු වූ තම පියාට එංගලන්තය විසින් ගෙවිය යුතු වූ මුදලක් වෙනුවෙන් විලියම් පෙන්ට් නැමැත්තා විසින් 1681දී දෙවන චාල්ස් රජුගෙන් ලබාගත් ප්‍රදානයක් වශයෙන් පෙන්සිල්වේනියා ප්‍රදේශ ලබා ගන්නා ලදි. මෙම ජනපදයේ තිබූ ආගමික නිදහස, ලිබරල් ආණ්ඩුක්‍රමය හා ඉඩම් ලබා ගැනීමේ ලිහිල් ප්‍රතිපත්ති හේතුවෙන් විශාල වශයෙන් යුරෝපීය හා අනෙකුත් ජනපදවල සංක්‍රමණිකයෝ මෙයට ඇඳී එන්නට විය. 

මෙලෙසින් ඉංග්‍රීසීන් විසින් 17වන සියවසේ දී විවිධ අධිකාරි පත්‍ර යටතේ ඇමරිකාව පුරා ජනපද 13ක් පිහිටුවන ලදි. ඒ අනුව 1607දී වර්ජිනයා ජනපදය, 1624දී නිව්යොර්ක්, 1630දී මැසචුසෙට්ස් ජනපදය,1630දී නිව් හැම්ප්ෂයර් ජනපදය, 1634දී මේරිලන්ඩ් ජනපදය, 1636දී රෝඩ් දිවයින, 1636දී කනෙක්ටිකට් ජනපදය, 1638දී ඩෙලවෙයාර් ජනපදය, 1653, 1670 අතර කාලයේ උතුරු හා දකුණු කැරොලිනා ජනපද, 1660දී නිව් ජර්සි ජනපදය හා 1681දී පෙනිසිල්වේනියා යන ජනපදයන් දැක්විය හැක.

 

5. 17වන සියවසේදී නව ලොව ජනපද පිහිටුවීම සඳහා ඉංග්‍රීසීන් හා ප්‍රංශයන් අතර ඇතිවූ බල අරගලය.

17වන සියවස ආරම්භ වන විට යුරෝපීය යටත් විජිත වාදයේ නව අදියරක උදාවක් දැකිය හැකි විය. සම්ප්‍රදායික අධිරාජ්‍යය බලවතුන් වූ ස්පාඤ්ඤය හා පෘතුගාලය වෙනුවට සමාගම් ආකාරයෙන් සංවිධානය වූ ඉංග්‍රීසි, ලන්දේසි හා ප්‍රංශ ජාතික බල ව්‍යාප්තියක් ඇමරිකානු ප්‍රදේශවල මෙන් ම ලෝකය පුරාම ඇති වන ආකාරයක් දැකිය හැකිය. පසුව නව ලෝකය තුලදී එය ප්‍රධාන වශයෙන් ඉංග්‍රීසීන් හා ප්‍රංශය යන දෙරට අතර ඇතිවූ අරගලක් ලෙස වර්ධනය විය.

ප්‍රංශ ජනපදිකයන්, ස්වදේශික රතු ඉන්දියානු ජනතාව සමඟ සන්ධාන ගත වී ඉංග්‍රීසීන්ට විරුද්ධව කරන ලද සටන් ව්‍යාපාර ඇමරිකාවේ ජනපද පිහිටුවීමේ මුල් කාලය දක්වා ම ඇදී යයි. 1634දී ප්‍රංශ හා රතු ඉන්දියානු ඒකාබද්ධ ප්‍රහාරයන්ට විරුද්ධව මැසචුසෙට්ස්, ප්ලිමත්, කනෙක්ටිකට් හා තවත් ජනපද කීපයක් එක්ව නව එංගලන්ත එක්සත් ජනපද සංවිධානය නම් සංවිධානයක් පිහිටුවා ගනිමින් ඇමරිකාවේ ඉංග්‍රීසි ජනපද ආරක්‍ෂා කර ගන්නා ලදි. 17වන සියවස වන විට යුරෝපයේ පැවති ප්‍රබලතම රාජ්‍යයන් දෙක වූයේ බ්‍රිතාන්‍ය හා ප්‍රංශයයි. තම අධිරාජ්‍ය හා සෙසු රටවල් අතර වාණිජ කටයුතු වර්ධනය කර ගැනීම සඳහා තරගයක මෙම රටවල් දෙක යෙදී සිටියහ. එම දෙරට අතර යුරෝපයේ ඇති වූ බල අරගලයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඇමරිකාවේ ඉංග්‍රීසි හා ප්‍රංශ ජනපද අතර සටන් ඇති වන ආකාරයක් දැකිය හැකිය. 17වන සියවසේ ආරම්භයේ සිට නැපෝලියන්ගේ පරාජය දක්වා ම දෙරට අතර සටන් මාලාවක් ඇතිවිය. මව් රටවල් අතර සටන් ඇති නොවන තාක් ඇමරිකාවේ ප්‍රංශ හා ඉංග්‍රීසි ජනපද අතර ගැටුම් ඇති නොවීය. ඒ අනුව දෙපක්ෂය අතර සටන් ඇති කර නොගැනීමට ගත් පියවරක් ලෙස ප්‍රංශයේ 14වන ලුවී රජු හා බ්‍රිතාන්‍යයේ 2වන ජේම්ස් රජු අතර වයිට්හෝල් ගිවිසුම(Treaty of Whitehall) 1686දී අත්සන් කරනු ලැබීය.

නමුත් මෙම සාම ක්‍රියාවලිය වැඩි කාලයක් නොපැවතිණ. මන්ද යත් 1688දී ඇති වූ ඉංග්‍රීසි විප්ලවයෙන් පසුව නෙදර්ලන්තයේ විලියම් කුමරු එංගලන්ත සිහසුනට පත්වීමයි. මේ හේතුවෙන් ප්‍රංශය හා නෙදර්ලන්තය අතර ඇති වූ අරගලය විලියම් රජු එංගලන්තයේ සිහසුනට පත්වීමත් සමඟ එංගලන්තය හා ප්‍රංශය අතර මහා අරගලයක් දක්වා වර්ධනය විය. මෙලෙස දෙරට අතර යුරෝපය අතර ඇති වූ යුද්ධය විලියම් රජුගේ යුද්ධය(King Williams War) ලෙස හැදින්වුණු අතර එය ඇමරිකාවේ ප්‍රංශ හා ඉංග්‍රීසි යටත් විජිත දක්වාම ව්‍යාප්ත විය.

රතු ඉන්දියානුවන් සමග ඒකාබද්ධ වෙමින් ප්‍රංශයන් හඩ්සන් බොක්ක ආශ්‍රිත ඉංග්‍රීසි වාණිජ ජනපදවලට සහ නිව්යෝර්ක් හා නිව් හැම්ප්ෂයර් යන ජනපදවලට පහර දෙන ලදි. නමුත් ඉරොක්වීස් නම් ඉන්දියානු ගොත්‍රිකයෝ (Iroquis) ඉංග්‍රීසීන් සමග සන්දානගතවීම ප්‍රංශ ආධිපත්‍යට ප්‍රබල පහරක් විය. ඔවුන් එසේ ප්‍රංශයට විරුද්ධවීමට හේතු වූ කරුණ වූවේ 1609 දී මහාවිල් ආශ්‍රිත ප්‍රදේශයේ ගවේෂනය කල ප්‍රංශ ජාතික පොංප්ලැං විසින් තමන් සමග ගිය හූරෝ හා ඔටාවා යන ගෝත්‍රිකයන්ගේ සතුරන් වූ ඉරොක්වීස් ගෝත්‍රිකයන්ට වෙඩි තැබීමයි. කෙසේ වෙතත් 17වන සියවසේ ඉතා ප්‍රබලව ඇමරිකානු ප්‍රදේශවල ඇති වූ ඉංග්‍රීසි හා ප්‍රංශ ගැටුම් අවසාන වූවේ 1697දී දෙරට අතර ඇති වූ රිස්වික් සාම ගිවිසුමෙන්(Peace of Ryswick) පසුවය. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඔහියෝ හා මිසිසිපි ආශ්‍රිත ප්‍රදේශයේ ප්‍රංශයන්ට තිබූ අයිතිය අහෝසි වී ගොස් ඉංග්‍රීසි ප්‍රමුඛ ඉරොක්විස් ගෝත්‍රික සන්ධානයට එම ප්‍රදේශවල හිමිකාරිත්වය ලැබිණ.

6. සමාලෝචනය.

බටහිර යටත් විජිතකරණයේ මුල් කාලය ඉතා ආක්‍රමණකාරී යුගයක් විය. ක්‍රි.ව. 1420ත් ක්‍රි.ව. 1522ත් අතර කාලයේ දී බටහිර යටත් විජිතකරණය ආරම්භ වූ බව උපකල්පනය කළ හැකිය. කිසිවකු නොදන්නා කුණාටු සහිත ප්‍රචණ්ඩ මුහුද එම යුගයේදී දුර්වල නැව් මඟින් තරණය කිරීමේ ගෞරවය හිමි විය යුත්තේ ස්පාඤ්ඤයනට ය. ඔවුහු තුවක්කු හා කඩු හරඹයේ රණ ශූරයෝ වූ අතරම උග්‍ර ආගමික උන්මාදයෙන් දැවෙමින් තිබූ ආකල්ප හේතුවෙන් ඔවුන් තම යටත් ප්‍රදේශවල හිංසා, කෲරකම් සහ විපත්ති සිදු කිරීමට පෙලඹිණ. ඔවුන් ඒවා සිදුකලේ සාමයේ කුමරාගේ නාමයෙනි. මිථ්‍යා දෘෂ්ටිකයන් නැති කිරීම සහ මිථ්‍යා දෘෂ්ටිකයන්ට වද දීම යටත් විජිතකරණයත් සමඟ එකට සිදු විය. දේශ ගවේෂණය හෝ සංචාරය යන කුමන අංශයක දී වුවද එම පරමාර්ථය බොහෝ විට මුදුන් පත් කර ගනු ලැබුවේ ඝාතන, පැහැර ගැනීම්, ගිනි තැබීම් මාර්ගයෙනි. බටහිර ජාතීන් ඇමරිකාවට පැමිණියේ දේශ ගවේශනය හේතුවෙන් වන බව ද පසුව එම ව්‍යාපාරය පිළිවෙළින් ස්පාඤ්ඤ, ලන්දේසි, ප්‍රංශ හා ඉංග්‍රීසීන් යන ජාතීන්ට අයත් වූ බව පිළි ගැනීමයි. සැබෑ ලෙස ම දේශ ගවේෂකයන් ලෙස හැඳින්වුව ද මෙම සියලු ම ජාතීන්ගේ අරමුණ වූවේ ඇමරිකාවේ වස්තුව කොල්ලකා තම රටවලට ගෙන යාමයි.

ඇමරිකානු මහද්වීපය හෙවත් නව ලෝකයේ යුරෝපා යටත්විජිතකරණය හා ජනපද පිහිටුවීම ආරම්භ වූවේ ‍කොළොම්බස්ගේ පැමිණීමෙන් කෙටි කලකට පසු ෆ්ලොරීඩා ජනපදයේ ස්පාඤ්ඤය ජනපදයක් පිහිටුවා ගැනීමත් සමගය. නමුත් ස්ථාවර ලෙස ම ජනපද පිහිටුවීමක් ආරම්භ වන්නේ 17වන සියවසේ සිටය. ඒ අනුව 1607දී ඉංග්‍රීසි ජනපදයක් වර්ජිනියාහි ජෙම්ස්ටවුන් නගරයේ පිහිටුවනු ලැබීය. 

එතැන් සිට 17වන සියවස පුරාම ඇමරිකාවේ නැගෙනහිර වෙරළ තීරය කේන්ද්‍රකොට ගනිමින් ඉංග්‍රීසි ජනපද ශීඝ්‍රයෙන් ව්‍යාප්ත වන්නට විය. ඇමරිකාව නිදහස ලබා ගැනීමට දශක කීපයකට දෙකකට පෙර වන තෙක් ම එම ජනපදවල විසූ ජනපදිකයන් තමන් ව හඳුන්වා ගන්නා ලද්දේ බ්‍රිතාන්‍යයන් ලෙසිනි. යුරෝපා සංක්‍රමණිකයන් තම කොලනිවලට ආකර්ෂණය කර ගැනීමේ දී අනෙකුත් යුරෝපීය ජාතීන්ට වඩා බ්‍රිතාන්‍යයන් ඉතා සාර්ථක විය. බ්‍රිතාන්‍ය ජනපදවල පදිංචි වූ බහුතරයක් බොහෝ විට ඉංග්‍රීසි, ස්කොට්ලන්ත හෝ අයර්ලන්ත වුවද යුරෝපයේ අනෙකුත් රටවල ජනතාව ද එහි විය. 

ඇතැම් ජනපද කිරීටයටද, ඇතැම් ජනපද වංශවතුන්ටද හිමි විය. දුම්කොළ, වී හා කපු වැනි වැවිලි බෝග මත පදනම් වූ කෘෂිකාර්මික ආර්ථිකයක් ඇමරිකාවේ දකුණුදිග ප්‍රදේශවල වූ අතර උතුරේ වූවේ සාපේක්ෂ වශයෙන් කර්මාන්ත මත පදනම් වූ නාගරික ප්‍රදේශයන්ය. බහුතරයක් ප්‍රදේශ බ්‍රිතාන්‍යයන් සතු වූවෙන් ස්වභාවයෙන්ම බ්‍රිතාන්‍ය සංස්කෘතිය එම ප්‍රදේශවල ව්‍යාප්ත විය. එහි ප්‍රබලතම බලපෑම වූවේ පසු කාලීනව ඇති වූ නියෝජිත පාලන ක්‍රමය හා ලිබරල්වාදයයි.

17 වන සියවසේ නව ලෝකයේ ජනපද පිහිටුවීමේ දී නෙදර්ලන්තය, බ්‍රිතාන්‍යය හා ප්‍රංශය යන රාජ්‍යයන් උතුරු ඇමරිකාවේ නැගෙනහිර ප්‍රදේශ සඳහා සටන් වදින්නට විය. නමුත් උතුරු ඇමරිකාවේ ලන්දේසි ප්‍රදේශ, ඉංග්‍රීසි හා ප්‍රංශ බලපෑම හමුවේ ක්ෂය වී යන්නට විය. කෙටි කලක් ලන්දේසීන් සතු වූ උතුරු ඇමරිකානු ප්‍රදේශ නව නෙදර්ලන්තය ලෙස හඳුන්වනු ලැබූ අතර ඉංග්‍රීසින් සතු වූ නිව්යෝර්ක් නගරයද මුලදී හදුන්වනු ලැබුවේ නිව් ඇම්ස්ටර්ඩෑම් යනුවෙනි.

17වන සියවස වන විට බ්‍රිතාන්‍යයට ඇමරිකාවේ සිටි ප්‍රබලතම විරුද්ධවාදියා වූවේ ප්‍රංශය ය. උතුරු ඇමරිකාවේ ප්‍රංශය සතු වූ ප්‍රදේශ නව ප්‍රංශය ලෙස හැඳින්වූ අතර ඉංග්‍රීසීන් හා ප්‍රංශයන් අතර නිතර නිතර යුද්ධ ඇති විය. මෙම සංග්‍රාමයන් ජය ගත් බ්‍රිතාන්‍යයන් නව ප්‍රංශය අත්පත් කර ගනිමින් 17වන සියවස අවසාන වන විට සමස්ත උතුරු ඇමරිකාවේ නැගෙනහිර ප්‍රදේශයේම තම බලය ව්‍යාප්ත කිරීමට පදනම සකස් කරන ලදි. 

ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ නාමාවලිය.

කරුණානන්ද, උක්කු බණ්ඩා., සංක්‍ෂිප්ත ඇමරිකා එක්සත් ජනපද ඉතිහාසය-01, සීමාසහිත ඇස්. ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ (පුද්.) සමාගම, කොළඹ, 2013.

දිසානායක, විජය., ගෝලීය ප්‍රවණතා(අතීතය-වර්ථමානය-අනාගතය), අනුරාධා ප්‍රකාශකයෝ, දෙල්ගොඩ, 2014.

නේරු, ජවහර්ලාල්., ලෝක ඉතිහාස සිහිවටන, අනුවාදය- ‍ඩේවිඩ් කරුණාරත්න, සීමාසහිත ඇම්. ඩී. ගුණසේන සහ සමාගම. කොළඹ, 2008.

රාවෝ, බී. වී., ලෝක ඉතිහාසය, පරිවර්තනය- මාලිනී ඇඳගම, අධ්‍යාපන ප්‍රකාශන දෙපාර්තමේන්තුව, බත්තරමුල්ල, 2003.

සෙනවිරත්න, චාමින්ද., ජගත් දේශාටකයෝ, දයාවංශ ජයකොඩි සමාගම, කොළඹ. 2014.

සූරයප්පෙරුම, ජේ. අර්. පී., ලෝකයට කවුළුවක්, සරසවි ප්‍රකාශකයෝ, නුගේගොඩ, 2012.

‍හොරබින්, ජේ. ඇෆ්., මුහුදු කොල්ලකරුවන්ගේ ඉතිහාසය, කුරුලු පොත් ප්‍රකාශකයෝ, රාජගිරිය, 2009.

1776 ඇමරිකන් විප්ලවයට පෙර, යටත්විජිතවාදයේදී නාවික ආධිපත්‍යයේ වැදගත්කම

 

ඔක්ස්ෆර්ඩ් ඉංග්‍රීසි ශබ්දකෝෂයට අනුව යටත්විජිතවාදයේ ඉංග්‍රීසි වචනය වන “කොලෝනියසම්” (Colonialism) යන්න රෝම භාෂාවෙන් ගොවිපළ හෝ ජනාවාසය  හැඳින්වීමට යෙදෙන “කොලෝනියා” යන්නෙන් බිඳී ආවකි. එනම් තම රටේ පුරවැසිභාවය තබා ගන්නා අතරම සෙසු බිම් ප්‍රදේශයක පදිංචි ව සිටි ‍රෝම පුරවැසියන් හැඳින්වීම සඳහා මේ පදය භාවිතා කොට තිබේ.

ඒ අනුව යටත්විජිතවාදය සෙසු ජනයාට අයත් ඉඩම් සහ දේපළ අත්පත් කර ගැනීම සහ පාලනය කිරීම බව අවබෝධ කර ගත හැක. පැහැදිලිව සඳහන් කරතොත් යටත්විජිතවාදය යනු කිසියම් රටක ජීවත්වන ජනතාව හා එම ප්‍රදේශය බාහිර රටක් විසින් අධිරාජ්‍යවාදී ප්‍රතිපත්තීන්ට අනුව පාලනය කිරීමයි. අධිරාජ්‍යවාදය යනු “එක් රටක් විසින් තවත් රටක් ආර්ථිකමය වශයෙන් සූරාකෑම නිසා එම රටවල් දෙක අතර හටගන්නා වූ බල සබඳතාවේ (Power Relation) වෙනස බව” මෝගන් නැමති සුප්‍රකට ජාත්‍යන්තරවේදියා සඳහන් කොට තිබේ. ඒ අනුව පෙනී යන වැදගත් ම කරුණක් වන්නේ යටත්විජිතවාදයත්, අධිරාජ්‍යවාදයත් එකට අත්වැල් බැඳ ගත් ක්‍රියාදාමයක් වන බවයි. යටත්විජිතවාදය මඟින් කිසියම් රටක් ඍජු ආකාරයෙන් ආධිපත්‍යට (Domination) නතු කර ගැනීමක් සිදුවේ.

විද්වතුන් විසින් භූ දේශපාලනයේ වර්ධනයට සාපේක්‍ෂව භූ උපාය මාර්ගයන්හී අවශ්‍යතාව පැහැදිලි කොට දක්වා ඇත. ඇමරිකානු නාවික හමුදාවේ අද්මිරාල්වරයෙකු වූ ඇල්ෆ්‍රඩ් තේයර් මේහෑන් (Alfred Thayer Mahan) විසින් රචිත “ඉතිහාසය කෙරෙහි සාගරික බලයේ බලපෑම” (The Influence of Sea Power Upon History) නම් කෘතියට අනුව භූ උපාය මාර්ගයන්හි ප්‍රබලතම සාධකය වන්නේ සාගරික බලයයි. ඒ අනුව යම් රටක ආර්ථික සහ වාණිජ කටයුතු ආරක්‍ෂා කර ගැනීම සඳහා සාගරික ප්‍රවාහන මාර්ග පාලනය කිරීම අත්‍යාවශ්‍ය වන අතර සාගරික බලය තීරණය කිරීම සඳහා යම් රටක් සතු නාවික ආධිපත්‍ය එයට ප්‍රබල ලෙසම උපකාරී වේ. ඒ අනුව නාවික ආධිපත්‍ය මාර්ගයක් කර ගනිමින් සමස්ත ලෝකයට ම විශාල බලපෑමක් ඇති කල ජනකොට්ටාශයක් ලෙස යුරෝපීයයන් හැඳින්විය හැක. කුරුස යුද්ධවලින් අනතුරුව වාණිජ ආධිපත්‍ය ලබා ගැනීමේ අභිප්‍රායෙන් සාගරික කටයුතුවලට යුරෝපීයන්ගේ මැදිහත්වීම ප්‍රබල විය. විශේෂයෙන් දොළොස් වන සියවසේ සිට දාසයවැනි සියවස දක්වා කාලය තුළ දී අප්‍රිකාව, යුරෝපය හා චීනය අතර පැවති වාණිජ සබඳතා සාගරික මාර්ග හරහා වැටී තිබුණි. මධ්‍යධරණි වෙළඳ ක්‍ෂේත්‍රයන්හී අප්‍රිකාවට විශේෂ ස්ථානයක් ලද අතර නිරන්තරයෙන් හුවමාරු වූ වාණිජ භාණ්ඩ වූවේ රත්තරන්, ඇත් දත් හා ගම්මිරිස් ය. විශේෂයෙන්ම මෙම කාලය වන විට සාගරික මාර්ගයන් තුළින් වර්ධනය වූ වාණිජවාදය සමස්ත ලෝකයට ම ප්‍රබල බලපෑමක් එල්ල කරන ලදි. වාණිජවාදය හා සම්බන්ධ වූ අනෙකුත් සාගරික ක්‍ෂේත්‍රයක් වන අත්ලාන්තික් සාගරය ඔස්සේ සිදු වූ වහල් වෙළදාම නව ලෝකයට විශාල බලපෑමක් කිරීමට සමත් වී ඇති බව යුනෙස්කෝවේ මතයයි.

 අධිරාජ්‍යවාදයත් සමගම යටත්විජිතවාදය නාවික ආධිපත්‍ය මාර්ගයෙන් ව්‍යාප්ත වූවේ යුරෝපා රාජ්‍යයන් අතර වූ දේශපාලන අවශ්‍යතාවන්, වෙනස් වෙමින් පවතින්නා වූ ආර්ථික තත්වයන්ට අනුකූල වන පරිද්දෙන් යම් හැඩ ගැසීමක් හෝ ගැළපීමක අවශ්‍යතාවක් ඇති වූ හෙයිනි. 16වන සියවසේ වාණිජවාදී තරඟකාරීත්වය තුළින් උපන් යුරෝපා රටවල නාවික ආධිපත්‍ය ව්‍යාප්තිය යුරෝපයෙන් පිටත ස්වාභාවික සම්පත් සහිත ප්‍රදේශ කරාද බලපෑම් ඇති කරන්නට විය. 16වන සියවසෙන් පසුව හා 1776 ඇමරිකන් විප්ලවයට පෙර ක්‍රියාත්මක වූ යටත්විජිතවාදය මූලික වශයෙන් යුරෝපා ජාතීන්ගේ නාවික ආධිපත්‍යය මත පදනම් වී ආසියාව, අප්‍රිකාව හා ඇමරිකානු මහද්වීප තම යටතට නතු කර ගැනීමේ ක්‍රියාදාමය මත පදනම් විය. 

මෙවැනි හේතූන් නිසා මේ අවධිය අවසන් වන විට යුරෝපා ජාතීන් විසින් ලෝක ගෝලයේ බටහිර අර්ධයේ වූ ප්‍රදේශ ජනාවාසකරණයට (Colonization) හෝ ආක්‍රමණය මගින් යුරෝපා පාලනයට නතුකර ගත්හ. එම අවධිය තුළදීම යුරෝපා ජාතීන්ගේ නාවික ආධිපත්‍ය ආසියා-අප්‍රිකා රාජ්‍යයන් කෙරෙහිද යොමු විය. එහිලා මූලික වූවේ යුරෝපීය රාජ්‍යයන් නොව යුරෝපීය වෙළඳ සමාගම් ය. ලන්දේසි පෙරදිග ඉන්දීය වෙළඳ සමාගම (Vereenigde Oost-Indische Compagni), ඉංග්‍රීසි පෙරදිග ඉන්දීය වෙළඳ සමාගම (East India Company) හා ප්‍රංශ පෙරදිග වෙළඳ සමාගම (La Compagnie Des Indh) එබඳු සමාගම් වේ. වෙළඳාමෙන් සෞභාග්‍ය සොයාගත් රටවල් එම වෙළදාමෙන් ලත් වාසි තව තවත් අළුත් ප්‍රදේශ සොයා ගැනීම සඳහා නාවික කටයුතුවලට ආයෝජනය කිරීම නිසා මෙම අවධිය වාණිජවාදී යටත්විජිත යුගය (Mercantile Capitalism)ලෙස සලකනු ලැබේ.

යම් කිසි ජාතියක දියුණුව හා ශක්තිය සලකා බැලීමේ දී එම ජාතිය සතු ‍සෘජු ගොඩ බිම් බලයට වඩා එම ජාතිය සතු සාගරික හා නාවික ශක්තිය 1776ට පෙර සලකා බැලීම වැදගත් වේ. මන්ද යත් ගොඩ බිම් බලයට වඩා සාගරික බලය පවත්වා ගෙන යාමට වැඩි දැනුමක් මෙන් ම වැඩි වියදමක් දැරීමට සිදුවීමත් ඒ සඳහා එම ජාතිය සතුව ප්‍රබල මූල්‍යමය ශක්තියක් තිබිය යුතු වීමත් ය. මෙය වඩාත් පැහැදිලි වන්නේ යුරෝපය තුල කුඩා භූමි ප්‍රදේශයකට හිමිකම් කියූ ජාතීන් වන ස්පාඤ්ඤය, පෘතුගාල, නෙදර්ලන්තය හා බ්‍රිතාන්‍ය යන රජ්‍යයන්වල, යටත් ප්‍රදේශ තම මව් භූමියෙන් පරිබාහිර ව පිහිටා තිබීමත් ය. ඒ සඳහා ඔවුන්ට විශේෂඥ දැනුමක් මෙන්ම ඉතා හොද ආර්ථික ශක්තියක් ද විය. විශේෂයෙන්ම එම ජාතීන් සතු නාවික හා සාගරික ඥානය ඔවුන්ගේ අධිරාජ්‍යය වර්ධනයට හේතූ වූ ප්‍රධානතම බලවේගය වූ අතර එමගින් තම අධිරාජ්‍ය නාවික බලය මාර්ගයෙන් සම්බන්ධ කිරීමට ඔවුන්ට හැකි විය. 

දියුණු වෙමින් පැවති තාක්ෂණය හා විද්‍යාත්මක දැනුම නාවික ආධිපත්‍ය මත පදනම් වූ දේශ ගවේශනයට ප්‍රබල හේතුවක් විය. කතෝලික පල්ලියේ දිරි ගැන්වීම මත නව ලෝකය සොයා යාමට පළමු වෙන් ම ඉදිරිපත් වූවේ අයිබීරියන් අර්ධද්වීපයේ රාජ්‍යයන් වූ ස්පාඤ්ඤය හා පෘතුගාලයයි. මෙලෙස ස්පාඤ්ඤයන් හා පෘතුගීසීන් දේශගවේශණයට ඉදිරිපත් වූ ප්‍රබලතම සාධකය වූවේ පෙරදිග හා අපරදිග ලෝකය අතර වෙළඳ ගනු දෙනු සිදු වූ වෙළඳ මාර්ගය ඔටෝමන් තුර්කිවරුන්ගේ ග්‍රහණයට නතු වීමයි. ක්‍රි.ව. 10 හා 11 වන සියවස් වල දී ආරම්භ වූ කුරුස යුද්ධ හේතුවෙන් වෙළදාමේ ආධිපත්‍යය 15 වන සියවස වන විට වැනීසියට හා ජිනෝවාවට හිමි වී තිබුණි. 1453 දී තුර්කිවරුන් කොන්ස්තන්තිනෝපලය අල්ලා ගැනීමත් සමඟ යුරෝපයට මෙන් ම ජිනෝවාවරුන්ට ද වෙළඳ මාර්ග සම්පූර්ණයෙන්ම වැසී යන ලදි. නමුත් පෙරදිග භාණ්ඩ යුරෝපයට සැපයීමේ ඒකාධිකාරය තවදුරටත් තබා ගැනීමට වෙනීසියට හැකි විය.

බටහිර යටත්විජිතකරණයේ මුල් කාලය ඉතා ආක්‍රමණකාරී යුගයක් විය. ක්‍රි.ව. 1420ත් ක්‍රි.ව. 1522ත් අතර කාලයේ දී බටහිර යටත්විජිතකරණය ආරම්භ වූ බව උපකල්පනය කළ හැකිය. මෙම අවධිය ආරම්භ වන්නේ කොලොම්බස්, වස්කෝදගාමා, මැගලන් වැනි දේශගවේශකයන්ගේ ගමන් වලිනි. මොවුන්ගේ දේශගවේශණ සැබෑ ලෙස ම ගවේශණයන්ට අමතරව එම ප්‍රදේශ යටත් කර ගැනීමේ අභිප්‍රායෙන් ක්‍රියාත්මක වූ බව අවබෝධ කර ගත යුතුය. මෙම අවධිය අවසන් වන්නේ හත් අවුරුදු යුද්ධය හා (1756-63) හා ඇමරිකන් විප්ලවයෙන් පසුවය. මෙකල වෙළදාම කේන්ද්‍රකොටගත් අධිරාජ්‍යවාදී යටත්විජිතවාදයක්, නාවික බලය ආධාරයෙන් ක්‍රියාත්මක විය.

  කිසිවකු නොදන්නා කුණාටු සහිත ප්‍රචණ්ඩ මුහුද එම යුගයේදී දුර්වල නැව් මඟින් තරණය කිරීමේ ගෞරවය හිමි විය යුත්තේ ස්පාඤ්ඤයන්ට හා පෘතුගීසීන්ට ය. ඔවුහු තුවක්කු හා කඩු හරඹයේ රණ ශූරයෝ වූ අතරම උග්‍ර ආගමික උන්මාදයෙන් දැවෙමින් තිබූ ආකල්ප හේතුවෙන් ඔවුන් තම යටත් ප්‍රදේශවල හිංසා, කෲරකම් සහ විපත්ති සිදු කිරීමට පෙලඹිණ. ඔවුන් ඒවා සිදුකලේ සාමයේ කුමරාගේ නාමයෙනි. මිථ්‍යා දෘෂ්ටිකයන් නැති කිරීම සහ මිථ්‍යා දෘෂ්ටිකයන්ට වද දීම යටත්විජිතකරණයත් සමඟ එකට සිදු විය. දේශ ගවේෂණය හෝ සංචාරය යන කුමන අංශයක දී වුවද එම පරමාර්ථය බොහෝ විට මුදුන් පත් කර ගනු ලැබුවේ ඝාතන, පැහැර ගැනීම්, ගිනි තැබීම් මාර්ගයෙනි. බටහිර ජාතීන් ඇමරිකාවට පැමිණියේ දේශ ගවේශනය හේතුවෙන් වන බව ද පසුව එම ව්‍යාපාරය පිළිවෙළින් ස්පාඤ්ඤ, ලන්දේසි, ප්‍රංශ හා ඉංග්‍රීසීන් යන ජාතීන්ට අයත් වූ බව පිළි ගැනීමයි. සැබෑ ලෙස ම දේශ ගවේෂකයන් ලෙස හැඳින්වුව ද මෙම සියලු ම ජාතීන්ගේ අරමුණ වූවේ ඇමරිකාවේ වස්තුව කොල්ලකා තම රටවලට ගෙන යාමයි.

ආසියාවේ යටත්විජිත ව්‍යාප්තියට බලපාන ලද මූලිකතම සාදකය වූවේ ඉන්දියාවේ සිට ‍ගෙන්වනු ලැබූ ගම්මිරිස්, අමු ඉඟුරු, මුතු-මැණික්, අබිං හා අලි ඇතුන් නොලැබී යාමත්, ඉන්දියාවේ සිට හා ඉන්දුනීසියානු දූපත්වල සිට ගෙන්වනු ලැබූ කුළු බඩු වෙළදාමෙන් වැනීසියට  හා ආරාබීන්ට විශාල ලාබයක් ලැබීමත්, අනෙකුත් යුරෝපීය ජාතීන් ප්‍රකෝප කරවන්නක් විය. පෙර සඳහන් කළ ආකාරයට ම 10 වන සියවසේ සිට ඇති වූ කුරුස යුද්ධවලට සැබෑ ලෙස ම ආගමික මුහුණුවරකට අමතරව ආර්ථික මුහුණුවරක් ද තිබූ බව පොදු පිළිගැනීමයි. කුරුස යුද්ධවලින් ලත් පරාජය මකා ගැනීම, යුරෝපීයයන් පෙර දිගට බලා දියත් කළ නාවික ගමන්වල අරමුණ විය.

වෙළදාම සඳහා ඇති වූ තරගයේ දී ලෙවන්ට්, කැලිකට් හා මලක්කාව වැනි ප්‍රදේශවලට පෘතුගීසීන්ගේ ප්‍රබල අවධානය යොමු වන  ලදි. ඒ අනුව පෘතුගීසීන්, පෙරදිග මුස්ලිම් ග්‍රහණයෙන් මුදවා ගැනීම සඳහා 15 වන සියවස අවසාන වන විට අප්‍රිකානු වෙරළේ නව ප්‍රදේශ ගවේෂණය කරමින් ඉන්දියානු උප මහද්වීපය කරා ප්‍රවේශ වන ලදි. පාප් රාජ්‍යයේ දිරි ගැන්වීම මත ස්පාඤ්ඤය අත්ලාන්තික් හා පැසිෆික් සාගරවල ඉන්දීය දූපත් සොයද්දී පෘතුගීසීන් අප්‍රිකානු වෙරළ ඔස්සේ ඉන්දීය ප්‍රදේශ සෙවීම ආරම්භ කරන ලදි. 

රත්තරන් හා කීර්තිය සඳහාත්, දෙවියන් වහන්සේගේ අනුගාමිකයන් ලෙසත් පෘතුගීසීන් ගෙන ගිය සටන කුරුස යුද්ධය ඉදිරියට ගෙන යාමක් ලෙස ද සලකනු ලැබේ. පෘතුගීසි දේශගවේශණ ව්‍යාපාරයට නාවික හෙන්රිගෙන් ලැබුණු දායකත්වය ඉතා ප්‍රබල වේ. අප්‍රිකානු වෙරළ ඔස්සේ සිදු කෙරුණු ගවේෂණ වලට එක් පුද්ගලයෙකු විසින් කරන ලද විශාල ම දායකත්වය කරන ලද්දේ ඔහු විසිනි. ඔහු පෘතුගාලයේ සාග්‍රේස් තුඩුවේ නාවික පර්යේෂණ ආයතනයක් පිහිටුවන ලදි. එමගින් ගණිතය හා තාරකා ශාස්ත්‍රය ගැන දැනුමක් ලබා දෙමින් මුහුදු ගමන් සඳහා නාවිකයන් පුරුදු පුහුණු කරන ලදි. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස 1433 වන විට අප්‍රිකානු වෙරළේ බොර්දෝර් තුඩුව දක්වා ගවේෂනය කෙරිණ. නාවික හෙන්රිගෙන් පසුව ද දිගටම ගවේෂණ කටයුතු සිදුවිය.

මේ කාලයේ දී පෙරදිග ප්‍රෙස්ටර් ජෝන් නැමැත්තෙකුට අයත් ක්‍රිස්තියානි රාජ්‍යයක් තිබේ යයි විශ්වාසයක් යුරෝපීයයන් සතුව පැවති අතර එය සොයා ගැනීමේ අරමුණ ද පෘතුගීසීන් සතු විය. 1488 දී  බර්තොලමියුදියස්ගේ නායකත්වය යටතේ අප්‍රිකාවේ දකුණු කෙළවරට ලඟාවීමට පෘතුගීසීන්ට හැකි විය. ඔහු එය කුණාටු තුඩුව ලෙස නම් කළ නමුත් II ‍ජෝන් රජු විසින් එය සුබ පැතුම් තුඩුව (Cape of Good) ලෙස නම් කරන ලදි. කේප් තුඩුව පසුකල වස්කෝදගාමා මොසැම්බික් වරායට පැමිණ එහි සුල්තාන්වරයාගේ මැදිහත් වීම මත ගුජරාට් නැවියෙකුගේ ආධාර ඇති ව 1497 දී ඉන්දියාවේ මලබාර් වෙරළේ පිහිටි කැලිකට් පැමිණෙන ලදි.

පෘතුගීසීන් 15 වන සියවසේ කරන ලද දේශගවේෂණ ව්‍යාපාරය ෆ්‍රැන්සිසකූ ද අල්මේදා හා අපෝනසෝ ද අල්බ්‍යුකර්ගේ ප්‍රතිපත්තිවල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස අප්‍රිකානු වෙරළ තීරයේ සිට දකුණු ආසියාව හරහා මලක්කාව පසු කර නැගෙනහිර ඉන්දියානු දූපත් වන බණ්ඩා දූපත් දක්වා පැතිර යන ලදි. 16 වන සියවස වන විට ගෝව කේන්ද්‍ර කර ගනිමින් නාවික ආධිපත්‍යයේ මාර්ගයෙන් තම යටත් විජිත පාලනය කිරීමට පෘතුගීසීන්ට හැකිවිය. නමුත් එම සියවස අවසාන වන විට පෘතුගීසි සිහසුන ස්පාඤ්ඤයේ II වන පිලිප් රජුගේ යටතට පත් වීමත් හා යටත් විජිත පරිපාලනය අතිශයින් ම දූෂණය වීම මත පෙරදිග පෘතුගීසි කටයුතු අඩපණ විය.

පෘතුගීසීන් හා ස්පාඤ්ඤයන් මෙන් ඕලන්ද ජාතිකයෝද බොහෝ දුරට යටත්විජිත බලය නාවික ආධිපත්‍යය මත පදනම් කොට ගත්තේය. මේ වකවානුවේ දී නැගෙනහිර රටවල නිෂ්පාදන ලිස්බන් නුවර සිට උතුරු යුරෝපය දක්වා ප්‍රවාහනය කලේ ලන්දේසීන් ය. පෙරදිග රටවල් ආශ්‍රිතව සිදු වූ ආක්‍රමණකාරී ක්‍රියා සහ වෙළඳාම සඳහා තම විශාල නැව් සියල්ල ම පාහේ යොදවා තිබීම හේතුවෙන් යුරෝපීය රටවල් අතර භාණ්ඩ ප්‍රවාහනය සඳහා ප්‍රමාණවත් නැව් ප්‍රමාණයක් පෘතුගීසීන් සතුව නොවූ අතර ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ට ද එය පොදු විය. මේ හේතුවෙන් ම ලෝක ව්‍යාප්ත බඩු ගෙන යාමේ වෙළඳ පදනමකට පිවිසීමට ලන්දේසීන්ට හැකි විය.  ස්පාඤ්ඤයේ අති වූ අභ්‍යන්තර ආරවුල් අවස්ථාවක් කර ගත් ඕලන්දවාසීන්, ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගැනීම සඳහා කැරලි ගැසූ අතර එයට ප්‍රතිචාර දක්වනු වස් දෙවන පිලිප් රජු ලන්දේසීන්ට, ස්පාඤ්ඤය හා පෘතුගාලයේ ලිස්බන් වැනි වරායන් වලට ඇතුළු වීමට ඉඩ නොදෙන ලදි.

ලන්දේසීන් එම වෙළඳාමෙන් ඉවත් කළ පසු නැගෙනහිර රටවල නිෂ්පාදන ඔවුන් ම ආනයනය කිරීමේ අදහස ලන්දේසීන් තුළ වර්ධනය විය. ඔවුන් ප්‍රථමයෙන් උතුරු යුරෝපය හා ආසියාව හරහා මාර්ගයක් සොයා ගැනීමට උත්සාහ කළහ. එය අසාර්ථක වීම හේතුවෙන් ඒ වන විටත් පෘතුගීසීන් අල්ලා ගෙන තිබූ සුබ ප්‍රාර්ථනා තුඩුව හරහා වු මාර්ගයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළු වීමේ අවශ්‍යතාව ඕලන්දයන්ට වැටහෙන්නට විය. ඒ සඳහා ඔවුන්ට කලක් පෘතුගීසීන් යටතේ සේවය කළ යොන් හව්හන් ලින් ෂෝටන්  නම් ඕලන්ද යාත්‍රා කරුවාගේ වාර්තා ඉමහත් ප්‍රයෝජනවත් විය. 

එම තොරතුරු ප්‍රයෝජනයට ගනිමින් ලන්දේසි ජාතික කොර්නේලිස් හොට්මන්ගේ නායකත්වය යටතේ 1595 අප්‍රේල් මාසයේදී ඇම්ස්ටර්ඩෑම් වලින් නැව් 4ක් අග්නිදිග ආසියාව බලා ගමන් ඇරඹීය. එම යාත්‍රා 1596 ජූනි මාසයේ දී ජාවාහි වයඹ දිග වෙරළේ පිහිටි ගම්මිරිස් හා සාමාන්‍ය බඩු හුවමාරු කර ගන්නා වරාය වූ බැන්තම් වෙත ලඟා විය. පෘතුගීසීන් සහ ‍අග්නිදිග ආසියානු පාලකයන් අතර තිබූ සබඳතා එකල බෙහෙවින් නොසන්සුන්ව තිබීම හේතුවෙන් දේශීය පාලකයන් ලන්දේසීන් ඉතා සාදරයෙන් පිළිගන්නා ලදි.  පසුව එම නැව් කණ්ඩායම බැන්තම් වරායෙන් පිටත්ව ජකර්තාවටත්, මදුර හා බාලි දිවයින් වලටත් පැමිණ කුළු බඩු ලබාගෙන නැවත යුරෝපයට යාත්‍රා කරන ලදි. මෙම ගමන සම්පූර්ණ සාර්ථක එකක් නොවූව ද වටිනා බඩු තොගයක් රැගෙන ඒමට හැකි වීමත් හා බැන්තම් හි සුල්තාන්වරයා සමඟ ගිවිසුමක් ඇති කර ගැනීමට හැකි වීමත් අනාගත ආයෝජනයක් බඳු විය. 

ඉන් පසු 1598දී නැව් 22ක කණ්ඩායමක් කුළු බඩු දූපත් වලට ලඟා වීමේ අරමුණින් නෙදර්ලන්තයෙන් පිටත් විය. ජකොබ් වෑන් නෙක් අද්මිරාල් ලෙස යෙදුණු ගමන ඉතාමත් ම සාර්ථක වූ අතර ඔවුන් මුරුසි දිවයින් වලට හා බැන්තම් වරාය වෙත ලඟා වෙන ලදි. පෘතුගීසිගෙන් බාධා එල්ල වුවත් දේශීය පාලකයන්ගේ අනුග්‍රහය මත බැන්තම් ප්‍රදේශයේ වාණිජ කටයුතුවල නිරත වීමට ලන්දේසීන්ට හැකි වූ අතර ගම්මිරිස් ලබා ගෙන නැවත නෙදර්ලන්තය‍ වෙත පැමිණි ෆන් නෙක්ගේ කණ්ඩායමට 100%ක ලාභයක් ලබා ගැනීමට හැකි විය.  

මෙම වෙළඳ ග‍මන් සමඟ කුළු බඩු දූපත් වෙත ගමන් කිරීමේ අපේක්ෂාව ලන්දේසීන් තුළ වර්ධනය විය. ඒ අනුව ඕලන්ද වාණිජ සමාගම් අග්නිදිග ආසියාවේ කුළු බඩු දූපත් වූ සුමාත්‍රා, ජාවා හා මොලුක්කා දිවයින් කරා යාත්‍රා කිරීම සඳහා යාත්‍රා කරන ලදි. 1595 සිට 1601 දක්වා අතර ගමන් වාර 15දී නැව් 65ක් කුළු බඩු දූපත් කරා යාත්‍රා කරවීය. 

යුරෝපයේ මුල්කාලීන ප්‍රබලතම අධිරාජ්‍යවාදීන් වූ ස්පාඤ්ඤ, පෘතුගාලය හා පසු කාලීන අධිරාජ්‍ය බලවතුන් වූ ‍නෙදර්ලන්තය, ප්‍රංශය, මහා බ්‍රිතාන්‍ය වැනි රාජ්‍යයන් නාවික ආධිපත්‍යය මාර්ගයේ තම බල පරාක්‍රමය ව්‍යාප්ත කරන ලදි. ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍ය බිඳවැටීමට මූලික ලෙසම බලපෑ කාරණය වූවේ ඔවුන්ගේ නාවික ආධිපත්‍ය ඉංග්‍රීසි බලය හමුවේ තීරණාත්මක ලෙස යුරෝපයේ දී පරාජයට පත් වීමයි.

14වන ලුවී රජුගේ කාලයේදී(1614-1715) ඇමරිකාවේ හා ආසියාවේ ප්‍රංශ ජනපද ව්‍යාප්තිය සඳහා විශේෂ අවධානයක් යොමු කරන ලදි. රජුගේ මුදල් ඇමති වූ කෝල්බෙයර්ගේ මෙහෙය වීම යටතේ ඇමරිකාවෙන් ඉංග්‍රීසීන් පන්නා දමා ප්‍රංශ බලය ස්ථාපිත කිරීමට අවශ්‍ය සැලසුම් සකස් කරන ලදි. අධිරාජ්‍යයේ මූලස්ථානය වූ ප්‍රංශය ප්‍රාග්ධනය හා නිෂ්පාදන සපයන රට ලෙසත් සෙසු යටත් විජිත අධිරාජ්‍යයේ අවශ්‍යතා සපුරන ප්‍රදේශ ලෙසත් සලකන ලදි.

බ්‍රිතාන්‍යයට යුරෝපයේ ප්‍රධාන බලවතා ලෙස නැගී ඒමට හැකි වූවේ පළමුවන එලිසබත් රැජිනගේ කාලයේදී, 2වන පිලිප් රජුගේ ස්පාඤ්ඤය ආර්මඩා නාවික හමුදාව පරාජය කිරීමෙන් පසුවය. යටත්විජිත හා අනෙකුත් රටවල් සමග වෙළඳ සම්බන්ධතා වර්ධනය කරනු සඳහා බද්ධ ව්‍යාපාර ආරම්භ කිරීමේ කටයුත්ත හමු‍වේ 1600දී පිහිටුවනු ලැබූ නැගෙනහිර ඉන්දියා වෙළඳ සමාගම 17වන සියවසෙන් පසු එංගලන්තයේ ආර්ථිකයට ප්‍රබල දායකත්වයක් ලබා දෙන ලදි.

1776ට පෙර සිදු වූ නාවික ආධිපත්‍යය කෙතරම් වැදගත් වීදයත් ලෝක වාණිජ වෙළදාමෙන් 75% කට වඩා සිදු වූවේ නාවික බලය කේන්ද්‍ර කොටගෙනය. ඒ අනුව වාණිජ හා වරාය නගර වන චීනයේ ෂැංහයි හා හොං කොං, පිලිපීනයේ මැනිලා, සිංගප්පූරුව, ඉන්දියාවේ මදුරාසිය හා මුම්බාය, ශ්‍රී ලංකාවේ කොළඹ, ත්‍රිකුණාමලය හා ගාල්ල, බංග්ලාදේශයේ ඩකා, පකිස්තානයේ කරච්චි, යේමනයේ ඒඩ්න්, ඕමානයේ මස්කට්, සොකොත්‍රා, ඊජිප්තුවේ කයිරෝ හා ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියා, දකුණු අප්‍රිකාවේ ‍පෝර්ට් එලිසබත් හා කේප් ටවුන්, ස්පාඤ්ඤයේ කාර්ඩීස්, පෘතුගාලයේ ලිස්බන්, ප්‍රංශයේ පැරිස්, එංගලන්තයේ ලන්ඩන්, තුර්කියේ ඉස්තාම්බුල්, ඉතාලියේ රෝමය, ඇමරිකාවේ බොස්ටන්, නිව්යොර්ක්, ‍වොශින්ටන්, සැන් ෆ්‍රැන්සිස්කෝ හා ලොස් ඇන්ජලීස්, කියුබාවේ හවානා, ‍ජපානයේ ටොකියෝ, ඕස්ට්‍රේලියාවේ සිඩ්නි  යන නගර මඟින් ලෝක වෙළදාම ඒකාබද්ධ කරනු ලැබීය.

යුරෝපා ජාතීන් මෙම යුගයේ දී, යුරෝපයෙන් පිටතට ව්‍යාප්ත වීමට ප්‍රධාන ලෙස ම බලපෑවේ යුරෝපා ජාතික රාජ්‍යයන්හි (National States) බිහි වීමත්, වාණිජවාදී ආර්ථික දර්ශනය ශීඝ්‍රයෙන් ප්‍රචලිත වීමත් හා ආගම ව්‍යාප්ත කිරීමේ අභිප්‍රායිනුත් වූ බව උපකල්පනය කළ හැක. 1776ට පෙර යටත්විජිතවාදයේදී නාවික ආධිපත්‍යය ඉතිහාසයේ ගමන් මඟ වෙනස් කල අවස්ථාවක් බව කිව හැක. ඇමරිකන් විප්ලවයට පෙර නාවික ආධිපත්‍යයේ බලපෑම මත යුරෝපා ජාතීන්, තම වෙරළතීරයට බොහෝ දුර බැහැර ප්‍රදේශවල අධිරාජ්‍ය පිහිටුවන ලදි. මෙලෙස කටයුතු කිරීමට ඔවුන්ට හැකි වූවේ, නාවික බලය හා යුධ ශක්තිය අතින් ඔවුන් හොඳින් සංවිධානය වී සිටීමත්, තමා යටත් කර ගත් ප්‍රදේශවල ඉතා ප්‍රචණ්ඩකාරී ලෙස හැසිරීමත් ය. 

මෙලෙස යුරෝපා ජාතීන් නාවික ආධිපත්‍ය ආධාරයෙන් යටත්විජිත ව්‍යාප්තිය සිදු කිරීමේ මූලික අරමුණු කීපයක් සඳහන් කළ හැක. පළමු වැන්න නම් ආසියාවට තිබූ ගොඩබිම් වෙළඳ මාර්ග සියල්ලක්ම මුස්ලිම් ආක්‍රමණ හේතුවෙන් යුරෝපීයන්ට ඇහිරී තිබීමත් හා ඇමරිකානු මහද්වීපයට ගොඩබිම් මාර්ග නොතිබීමත්ය. දෙවැන්න නම් වෙළඳපල අමුද්‍රව්‍ය, රත්තරන් වැනි දෑ ලබා ගැනීමට තිබූ ආර්ථික අවශ්‍යතාවන්ය. තුන්වැන්න නම් ආරක්‍ෂාව සඳහා යුද්ධෝපාචිත ස්ථාන, භෞතික ද්‍රව්‍ය හා මිනිස් බලය ලබා ගැනීමට තිබූ අවශ්‍යතාවයි. හතරවනුව ඉතා ඉහළ කීර්තියක් දිනා ගැනීමට යුරෝපා ජාතීන් තුළ වූ අපේක්‍ෂාවයි. පස්වනුව මනුෂ්‍යයන් ශිෂ්ඨ සම්පන්න කිරීම ලෙස හඳුන්වන ලද මිෂනාරී කටයුත්තයි.

1776ට පෙර යටත්විජිතවාදය මඟින් යටත් කර ගන්නා ප්‍රදේශවලින් පඬුරු, භාණ්ඩ හා ධනය සූරාකෑමට අමතරව යටත්විජිතවල ආර්ථිකය ප්‍රතිව්‍යුහගත කරමින් වඩාත් සංකීර්ණ සම්බන්ධතාවක් නාවික ආධිපත්‍යය මාර්ගයෙන් ගොඩනගා ගනු ලැබීය. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස යටත්විජිත ස්වාමිවරුන් හා යටපත් කරන ලද ප්‍රදේශ අතර මානව හා ස්වාභාවික සම්පත් ගලා යාමක් සිදු විය. නමුත් 1776 ඇමරිකන් විප්ලවයෙන් පසු නාවික ආධිපත්‍ය මෙන් ම යටත්විජිතවල අභ්‍යන්තර දේශපාලන පසුබිමටද වැදගත් කමක් හිමිවිය. මන්ද යත් යුරෝපා සම්භවයක් සහිත පිරිස් විසින් ම යුරෝපා බලය අභියෝගයට ලක් කිරීම හා යුරෝපයේ සිදු වූ කාර්මික විප්ලවයයි.

16වන සියවසේ යු‍රෝපයේ ඇති වූ ආර්ථික පරිවර්ථනයේදී වාණිජ නගරවල වැදගත්කම.

 

16වන සියවසේ ආරම්භයේ දී පමණ යුරෝපයේ පැවති දේශපාලන හා ආර්ථික සංස්ථා සියල්ලම පාහේ පරිහානියට පත්වෙමින් නූතන සංස්ථා රැසක් ආරම්භ වීම දක්නට හැකි විය. එහි දී පැවති සාම්ප්‍රදායික ආර්ථික ක්‍රමය වූ ප්‍රවේණි ක්‍රමය වෙනුවට වෙළඳාම පුළුල් ලෙස පැතිරුණු ධනවාදී ආර්ථික ක්‍රමයකට පදනම වැටුණු අතර රදල පාලනය වෙනුවට නව ආකාරයක පාලන ක්‍රමයක් ද ඇතිවෙන ලදි. නමුත් කාලයක් මුළුල්ලේ පැවති පාරම්පරික සම්ප්‍රදායන් හා පුරුදු මුළුමනින්ම ක්ෂය වී නොයන ලදි. මෙයට ප්‍රධානතම හේතුව වූයේ 10වන සියවසේ දී පමණ ඇති වූ කුරුස යුද්ධයයි. කුරුස යුද්ධය නිසා යුරෝපයේ රටවල් එකිනෙකට ගැටුණු අතර එමගින් එම රටවල් අතර පුළුල් ලෙස වෙළහෙලඳාම ආරම්භ වූ  අතර “ෆ්ලෝරීන්” හා වැනීසියේ “ඩුකාට්” (Ducat) කාසි බටහිර රටවල් වලට ගලා එන්නට විය. භාණ්ඩ හුවමාරුව හා වෙළඳාම තුලින් යුරෝපයේ “මූල ධනය” (Capital) එක්රැස් වන්නට විය.  මූල ධනය එක් අතකින් ඉතිරි කිරීමක් ද වූ අතර අනෙක් අතට විදේශ විනිමය (Foreign Exchange) ලබා දෙන්නක්ද විය.

තවද යුරෝපයේ 16වන සියවසේ වෙළඳ කටයුතුවල ශීඝ්‍ර දියුණුවට හේතු වූ සාධකයන් කීපයක් විය. මධ්‍යතන අවධියෙන් පසුව ගොඩනැගුණු නව රාජාණ්ඩු ක්‍රමයන් යටතේ යුරෝපා රාජ්‍යන්හි ජාතික ප්‍රතිපත්ති හා ජාතික බදු ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාත්මක කිරීම එක් සාධකයකි. තවලම් වලින් ගිය වෙළඳුන්ට සොර සතුරන්ගෙන් සිදුවන අලාභානි වැලැක්වීම සහ මාර්ග ප්‍රතිසංස්කරණ සඳහා නීති රීති පැනවීම මඟින් වෙළඳ කටයුතු වලට රුකුලක් ලැබීම අනෙක් සාධකයයි. එමගින් යුරෝපා ආර්ථිකය ක්‍රමයෙන් පරිවර්තනය වන්නට විය.  

රදල පන්තිය හා නිලකාර පන්තිය වෙනුවට සමාජයේ නව පන්තීන් තුනක් නිර්මාණය විය. මෙම පන්තියට අමතරව කම්කරුවන්, සුළු වෙළඳුන්, ශිල්පාචාරයන්, නාවික ශිල්පීන් හා අතවැසි ශිල්පීන්ගෙන් සෑදුණු සංකීර්ණ පන්තියක් ද නිර්මාණය විය. මෙම සමාජ කොට්ඨාශයට ම නිර්ධන පන්තියත්, මඳක් ධනවත් පිරිසත් අයත් වූහ. මෙහි දී විශාල කම්කරු පන්තියක් බිහි වූයේ නිර්යාත වෙළඳාම උදෙසා කර්මාන්ත දියුණු වූ ස්ථානවලය. වෙළඳාම දියුණු වීමත් වීම සමඟ නව ආකාරයක ධනයක් රාජ්‍යයන් තුලට ලැබීමෙන් අයබදු අය කිරීම සඳහා නව ක්‍රමවේදයක් අවශ්‍ය විය. රදල පන්තිය හා පූජක පක්ෂයට පමණක් සීමාව පැවතුණු උසස් බව හෝ වංශාධිපති තත්වය කර්මාන්ත, වෙළඳාම හා බැංකු, වාණිජ ක්‍රම මඟින් ලබා ගත හැකි බව මධ්‍යම පන්තියට වැටහෙන ලදි. නිලකාරකම වෙනුවට ශ්‍රමය සඳහා ලැබෙන වේතනයක් වෙනුවෙන් කම්කරුවන් එකඟ වීමත් සමඟ වේතන ක්‍රම මත පදනම් වූ සමාජ ක්‍රමයක් කරා පරිවර්තනය වීම 16වන සියවසේ දී යුරෝපයේ සිදු වූ ප්‍රධාන ආර්ථික වෙනස්කමක් වශයෙන් සැලකිය හැකිය. 

16වන සියවස ආරම්භ වන විට වැඩවසම් ක්‍රමය බිඳ වැටී වෙළඳ වරායන් මත පදනම් වෙමින් විවිධ ජාතීන් අතර සිදු වූ වෙළඳාම දියුණු වීමෙන් වාණිජවාදය  (Mercantilism) ආරම්භ වීමට පටන් ගන්නා ලදි. කලින් රටක් තුළ පැවති  වෙළඳපොළවල් වෙනුවට අවුරුද්ද පුරා භාණ්ඩ මිලට ගැනීම හා විකිණීම සඳහා වරායන් විවෘත කර තැබීම නිසා වාණිජවාදය ක්‍රමයෙන් දියුණු විය. ඒ සමඟ පාරිභෝගික (Consumer) ලෝකයද ක්‍රමයෙන් පුළුල් විය. ආහාරපාන, ඉන්ධන සහ මුද්‍රික පානයන්හි නිෂ්පාදනය, ග්‍රාමීය ප්‍රදේශයන්හි ක්‍රමයෙන් වර්ධනය වන්නට විය. ග්‍රාමීය ප්‍රදේශ වලට අවශ්‍ය වූ මාළු හෝ ලුණු මෙන් ම ගොඩනැගිලි තැනීමට අවශ්‍ය වූ දැව, තොග වශයෙන් ඈත රටවල සිට ගෙන ඒමට සිදුවීමෙන් වාණිජ ලෝකය තවදුරටත් පුළුල් විය.  

වැඩවසම් ආර්ථිකය පරිහානියට පත් වීමත් සමඟ රජුගේ බලයට ප්‍රබල බාධකයක්ව පැවති ක්‍රිස්තු පල්ලියේ ආධිපත්‍ය නව පාලන ක්‍රමය යටතේ බිඳවැටිණ. 16වන සියවසේදී පමණ යුරෝපයේ සිදු වූ ආගමික ප්‍රතිසංස්කරණ ව්‍යාපාරයද සෘජුව හා වක්‍රව එකල ආර්ථික පරිවර්තනයට බලපෑමක් එල්ල කරන ලදි. එමඟින් යුරෝපයේ රාජාණ්ඩු වලට ආගමික බලපෑමෙන් මිදී ස්වාධීන ආර්ථිකයක් සහිත ජාතික රාජ්‍යන් බිහිකර ගැනීමට හැකි විය. ඒ අනුව ජාතික රාජ්‍ය වල ස්වාධිපත්‍ය බලය තහවුරු විය. ඒ හේතුවෙන්ම ජාතික රාජ්‍ය වල පරිපාලන හා වෙළඳ කටයුතු පහසුවෙන්ම කර ගෙන යාම සඳහා සමස්ත රාජ්‍යටම පොදු වූ ඒකීය නීති පද්ධතියක් හා ඒකීය බදු ප්‍රතිපත්තියක් සකස් කර ගැනීමට හැකි විය. 

වඩා ශක්තිමත් රාජ්‍යන් මතුවීමත් සමඟ 1500 පමණ වන විට වෙළඳාම හා නිෂ්පාදනයේ වර්ධනය මත පදනම් වෙමින් යුරෝපා සිතියම වෙනස් වන්නට විය. 16වන සියවස ආරම්භ වන විට යුරෝපා ජනගහණයද ක්‍රමයෙන් වර්ධනය වූයෙන් ඒ මත පදනම් වූ ආර්ථික ක්‍රමය ද ප්‍රබල ලෙස වර්ධනය විය. එපරිද්දෙන් වර්ධනය වූ ආර්ථික ක්‍රමයට රුකුලක් සපයනු වස් ඉතාලිය කේන්ද්‍රකොට ගනිමින් මුදල් මාරු කිරීමේ ක්‍රමයක් ලෙස බැංකු ක්‍රමය වර්ධනය වන ලදි. මෙසේ යුරෝපයේ දේශපාලන වශයෙන් සිදු වූ වෙනස්කම් ආර්ථික වෙනස්කම් මත පදනම් වීමට පටන් ගත් බව කිව හැකිය. 

16වන සියවස පමණ වන විට යුරෝපය වාණිජවාදය නමින් හැඳින්වෙන නව ආර්ථික දර්ශනයක් ඔස්සේ සකස්වන ආකාරයක් දැකිය හැකිය. ඝන රන්වාදය, හිතකර වෙළඳ ශේෂය, රජයේ ආර්ථික කටයුතු වලට මැදිහත් වීම හා පාලනය කිරීම සහ ස්වයංපෝෂිත වීම යනාදිය වාණිජවාදයේ මූලික ලක්ෂණ විය. 

මෙහිදී ප්‍රධාන වශයෙන්ම අවධානයට ලක් වන්නේ ඝන රන්වාදයයි. ඝන රන්වාදය යනු කිසියම් රටක් තුල එක් රැස් වී ඇති වස්තුවේ වටිනාකම ඝන රන් රිදී සංචිත මිනුම් දණ්ඩ ලෙස ගෙන එහි වත්කම තක්සේරු කිරීමයි. මේ අනුව වර්ධනය වූ සෑම ජාතික රාජ්‍යක්ම  උත්සාහ කරනු ලැබුවේ හැකිතරම් මුදල් සහ ඝන රන් රිදී සංචිත තම රට තුල වර්ධනය කර ගැනීමටයි. ඒ සඳහා අවශ්‍ය වස්තුව තම රට තුලින් ම හෝ යටත් විජිත වලින් හෝ විදේශ වෙළඳාම තුලින් හෝ එක් රැස් කර ගත යුතු විය. තවද ස්වයංපෝෂිත බව ඇති කර ගැනීම සහ හිතකර වෙළඳ ශේෂයක් තබා ගැනීම සඳහා අවශ්‍ය වෙළඳ භාණ්ඩ සහ අමු ද්‍රව්‍ය ලබා ගැනීමටත් නිෂ්පාදිත භාණ්ඩ අලෙවි කිරීමටත් යුරෝපයෙන් පිටත වෙළඳපොළක් තිබිය යුතු විය. ඒ අනුව යටත් විජිත අධිරාජ්‍ය සහ වාණිජ නාවික කණ්ඩායම් ගොඩනගාගෙන ආර්ථික කටයුතු වලට මැදිහත් වීම නව ජාතික රාජ්‍යන්හි ආර්ථිකයට අත්‍යාවශ්‍ය සාධකයක් විය. මේ හේතුවෙන් ම බෙදී විසිරී පැවති රාජ්‍යයන් මධ්‍යගත පාලනයක් යටතේ ශක්තිමත්ව ගොඩනැගෙන්නට විය. මේ කාලය වන විට යුරෝපීය නව රාජාණ්ඩුවල රජවරුට ද වෙළඳාම තුළින් විශාල ලාභ උපයාගත හැකි බව පෙනී යන ලදි. ඒ හේතුවෙන් ඔවුන් වෙළඳ කටයුතු සඳහා අනුග්‍රහය දක්වන ලදි. රජවරු වැඩවසම් යුගයේ මෙන් වංශාධිපතීන් සමඟ නොව අළුතින් ගොඩනැගෙමින් ආ වෙළඳ පන්තිය  සමඟ සබඳතා ගොඩනගා ගත් අතර එය වෙළදාමේ හා වාණිජවාදයේ වර්ධනයට ද හේතුවිය. 

16වන සියවස පමණ වන විට සිදුවුණු ආර්ථික පරිවර්තනයේදී වෙළඳාම සහ නගර දියුණු වීම අනෝන්‍ය වශයෙන් බලපෑම් සහිතව වර්ධනය වූ ක්ෂේත්‍ර දෙකකි. ආරම්භයේදී වෙළඳාම මත පදනම් වූ වාණිජවාදය ව්‍යාප්ත වූයේ ඒ ඒ රාජ්‍යන්හි අභ්‍යන්තර වෙළඳ මධ්‍යස්ථාන කේන්ද්‍ර කොට ගනිමිනි. ආරම්භයේදී ප්‍රවේණි ක්‍රමය පිරිහීමත් සමඟ හා වර්දනය වූ වාණිජවාදයත් සමඟ නිදහස ලබා ගත් ඇතැම් ප්‍රවේණි දාසයන් කුඩා කුඩා වෙළඳ නගර පිහිටුවා ගන්නා ලදි. ඒ සමඟම සිදු වූ ජන සංක්‍රමණ හේතුවෙන් එම කුඩා නගර විශාල නගර බවට පත් වූ අතර ස්වයංපෝෂිත ප්‍රවේණි ක්‍රමය පරිහානියට පත්වීමෙන් ඇති වූ ජනතා අවශ්‍යතා සපුරාලීමේ කාර්යයද එම නගර මඟින් සිදුකරන ලදි. ගොවීන්ගේ සහ ඉඩම් හිමියන්ගේ අතිරික්ත නිෂ්පාදන අලෙවි කිරීමද ඔවුන්ට අවශ්‍ය දෑ පිටතින් ලබා දීමද ප්‍රවේණිවලින් නිදහස පතා පැන යන ප්‍රවේණි දාසයන්ට රැකවරණය ලබා දීමද එම නව නගර වලින් සිදු විය. මේ හේතුවෙන් එම නගර වාණිජ නගර ලෙස ක්‍රමයෙන් වර්ධනය වන්නට විය. 

දුර බැහැර ප්‍රදේශ සමඟ හා විදේශයන් සමඟ වෙළඳ කටයුතුවල යෙදුණු වෙළඳුන්ට ආරක්ෂාව හා ගමනාගමන පහසුකම්, නවාතැන් පහසුකම් ආදිය අවශ්‍ය වූයෙන් ඔවුහු එම වාණිජ නගර වල පදිංචිවන්නට විය. වෙළඳාම පුළුල් වී මුදල් පරිහරණය වැඩි වීම සමඟ ඉහත සඳහන් කළ ආකාරයට බැංකු වැනි පහසුකම් සම්පාදනය කිරීමට විධිවිධාන යෙදීමද නගර වර්ධනයට හේතු විය. 16වන සියවස පමණ වන විට යුරෝප‍ය පුරා හතු පිපෙන්නාක් මෙන් නගර රාශියක් මතු වී ගිය බව ඊ. මැක්නල් වර්න්ස් නැමැති ඉතිහාසඥයා දක්වයි. රෝම යුගයේදී  දියුණුව පැවති නමුත් පසුව පරිහානියට පත් වූ නගර කීපයක්ද හා රෝම අධිරාජ්‍යයට අයත් නොවූ ජර්මන් ප්‍රදේශ වලට අයත් නගර වන ප්‍රීබර්ග්, ලුබෙක්, මියුනිච් හා බර්ලින් ආදී නව නගරද කලින් පරිහානියට පත්ව තිබූ එංගලන්තයේ ලන්ඩන්, ප්‍රංශයේ පැරිස් හා කොලොග්නේ වැනි නගරද විශේෂිත වූ බව පෙනේ. නමුත් ප්‍රමුඛ ලෙසම 15වන සියවසෙන් පසුව නගර සහ නාගරික ජීවිත පුළුල් ලෙස වර්ධනය වූ ඉතාලියේ වෙනීස්, ජිනෝවා, මිලාන්, බොලොඤ්ඤා, ෆ්ලෝරන්ස් හා නේපල්ස් යන නගරද යුරෝපා ආර්ථිකයට විශාල බලපෑමක් ඇති කරන ලදි. 

නාගරික පන්තියක් මතු වීමත් සමඟ එම නගර කිසියම් විශේෂිත ක්ෂේත්‍ර සඳහා අවධානය යොමු කළ බව පෙනී යයි. ඒ අනුව ප්‍රංශයේ පැරිස්, ඉතාලියේ බොලොඤ්ඤා, එංගලන්තයේ ඔක්ස්ෆර්ඩ් වැනි නගර විශ්ව විද්‍යාල සඳහා ද ඉතාලියේ ජිනෝවා, වෙනීස් හා ප්‍රංශයේ කොලොග්නේ වැනි නගර දුර බැහැර ප්‍රදේශ සමඟ වෙළඳ කටයුතු සඳහා ද මිලාන් සහ කෙන්ටා කාර්මික භාණ්ඩ හා රෙදි පිලි නිෂ්පාදනය සඳහාද ප්‍රසිද්ධියක් ඉසිලීය. මෙසේ විශේෂිත ක්ෂේත්‍රයන් සඳහා ප්‍රධාන පෙළේ නගර බවට පත් වූ මෙම නගර දියුණු වීමත් සමඟ එම නගර වල පැවති විවිධ රැකී රක්ෂා කේන්ද්‍ර කොට ගනිමින් විවිධ වාණිජ ක්ෂේත්‍ර සඳහා ශ්‍රේණි (Gilds) සංවිධානය වීමක්ද දැකිය හැකිය. කම්කරුවන්, ශිල්පීන්, වෙළෙන්දෝ සහ නිෂ්පාදකයෝ තම කටයුතු වැඩි දියුණු කර ගැනීම සඳහා වෙළඳ ශ්‍රේණි සහ ශිල්ප ශ්‍රේණි වශයෙන් සංවිධානය වීමක් සිදුවිය. මෙම ශ්‍රේණි යනුවෙන් අදහස් වූවේ රජයේ නීතිවලට අනුකූලව යම් කිසි ශිල්පයක් ක්‍රියාත්මක කිරීමේ ඒකාධිකාරයක් ලැබූ කාර්මික මණ්ඩලයකි. මෙ‍ම ශ්‍රේණීන්ගේ ප්‍රභවය ස්වේච්ඡා සංගම් හා රාජ්‍ය නීති රීති යන කරුණු දෙක එකතු වීමෙන් සිදු විය. මෙම ශ්‍රේණි ආර්ථික කටයුතුවල දී ප්‍රමුඛ විය. එමගින් නාගරික ආරක්‍ෂණ ක්‍රමය ද (Urban Protection)  වර්ධනය විය.

මෙසේ වර්ධනය වූ නගර කේන්ද්‍ර කොට ගනිමින්, නගර අතරත්, රටවල් අතරත් වාණිජ සම්බන්ධතා වර්ධනය විය. වෙළඳාම පුළුල් වී ධනය එකතු වීම නිසා වෙළඳ කටයුතු පහසුවෙන් කරගෙන යාම සඳහා විනිමය ක්‍රම ආරම්භ වන ලදි. ඒ අනුව කාසි අච්චු ගැසීම සිදු වූ අතර මුදල් හුවමාරු කිරීම සඳහා බැංකු ක්‍රම ආරම්භ වන ලදි. එලෙස වර්ධනය වූ වාණිජ  කටයුතු සඳහා විදේශ වලට යාමේ දී මුලදී විශාල කාසි පොදි රැගෙන යාමට සිදු වුවත් විනිමය බිල්පත් ක්‍රමය හඳුන්වා දීමත් හා බැංකු පහසුකම් වර්ධනය වීමත් සමඟ 16වන සියවස පමණ වන විට යුරෝපයේ ඕනෑම ප්‍රදේශයකට විශාල මුදල් ප්‍රමාණයක ගනුදෙනු කටයුතු සඳහා නියැලීමේ හැකියාව වර්ධනය විය. මෙලෙස වර්ධනය වූ මූල්‍ය පහසුකම් සමඟ 16වන සියවසේ දී රට අභ්‍යන්තර වෙළඳාමට මෙන් ම ජාත්‍යන්තර කටයුතු සඳහා ද පහසුකම් යුරෝපයේ වර්ධනය විය. තනිව ව්‍යාපාර කටයුතුවල නියැලීම අවදානම් වීම හේතුවෙන් පසුව බද්ධ ව්‍යාපාර ද බිහි වෙන ලදි. 

මධ්‍යධරණි ප්‍රදේශ වලට මෙන්ම ජර්මන් සහ වයඔ දිග යුරෝපීය රටවල වෙළඳුන්ට, ව්‍යාපාරිකයන්ට හා භාණ්ඩ නිෂ්පාදකයන්ට ණය පහසුකම් ලබා දීමේ කටයුතු ජර්මනියේ ෆ්‍යුගර් පවුල මඟින් සපයන ලදි. ඉතාලියේ ෆ්ලෝරන්ස් නගරයේ වර්ධනය වූ මෙඩිසි පවුලද විශාල ලෙස යුරෝපයේ මූල්‍ය කටයුතු වලට දායක විය. ඉතාලියේ මෙඩිසි බැංකුවේ අධිපතීන් වූ එම පවුල යුරෝපයේ වෙළෙන්ඳන්ට, ව්‍යාපාරිකයන්ට හා රජවරුන්ට පොලී ක්‍රමයට ණය ලබා දෙන ලදි. ඉහළ පොලියට බැංකු වලින් ණය ලබා දීම ක්‍රිස්තියානි පල්ලියේ විවේචනයටද ලක් නොවීය. 16වන සියවස පමණ වන විට ෆ්ලෝරන්ස්හි රන් කාසි යුරෝපීය රටවල පොදු වශයෙන් භාවිතා වූ කාසි වර්ග විය. 15වන සියවසේ එංගලන්තයේ රජු පවා ෆ්ලෝරන්ස් වෙලෙන්ඳන්ගෙන් ණය ලබා ගන්නා ලදි. මෙඩිසි පවුල විසින් පාලනය කළ ෆ්ලෝරන්ස් නගරය යුරෝපයේ නව නගර රාජ්‍යයන්  බිහි වීමත් සමඟ මතු වූ අද්විතීය නගරයකි. යුරෝපයේ ආර්ථික පරිවර්තනයත් සමඟ ඇති වූ නව යුරෝපය මුල් කාලීනව වර්ධනය වූයේද ඉතාලියේය. 

වෙළඳාම හා කර්මාන්ත දියුණුවීම මෙන්ම මුදල් ආයතන ආරම්භ වීම නිසා ඉතාලියේ මෙන්ම යුරෝපයේ සමාජ ක්‍රමයද 16වන සියවසේ සිට වෙනස් වන්නට පටන් ගෙන තිබුණි. වැඩවසම් ක්‍රමය යටතේ සමාජය පන්ති තුනකට බෙදා තිබුණි. එයින් 85%ක් පමණ වූ බහුතරය ග්‍රාමීය ජනයා විය. එම ග්‍රාමීය ජනයාට නීතියෙන් තත්වයක් නොතිබීය. නගර බිහි වී මුදල් භාවිතය ආරම්භ වීමත් සමඟ සමාජයේ පොදු වශයෙන් වෙනස්කම් ඇතිවුණි. ගෙදර දොර, යාන වාහන, ඇඳුම් පැළදුම්, කෑම බීම, විනෝද සහ උත්සව ආදී වශයෙන් සමාජීය වෙනස්කම් ඇති වුණි. වැඩවසම් සමාජය දෙදරා ගොස් රදල හෙවත් වංශාධිපතීන් වෙනුවට වෘත්තීන්ගෙන් සැදුම්ලත් හා ව්‍යාපාරිකයන්ගෙන් සැදුම්ලත් මධ්‍යම පන්තියක් නිර්මාණය විය’ 

 ජනගහනය වර්ධනය වීමත් සමඟ යුරෝපයේ වෙළඳ හා කාර්මික අංශයේ ශීඝ්‍ර දියුණුවක් සිදු විය. මෙම වෙළඳ හා කාර්මික කටයුතු නාගරික ප්‍රදේශ කේන්ද්‍ර කොට ගත් හෙයින් නාගරික ප්‍රදේශයන් වර්ධනය වන්නට විය. ඒ අනුව වෙළඳාමට උචිත ප්‍රදේශ යුරෝපය පුරා වර්ධනය විය. උතුරු ජර්මනියේ වෙරළ බඩ ප්‍රදේශ සහ එල්බ් නදියට නැගෙනහිරින් පිහිටි ප්‍රදේශ වල වෙළඳ නගර ඉතා සශ්‍රීක විය. එංගලන්තයේ නිපදවන ලොම් රෙදි, අනෙකුත් යුරෝපීය රටවලට යැවීම හේතුවෙන් නිර්යාත වෙළඳාම දියුණු විය. වාණිජ නගර වර්ධනයෙහිලා එම වෙළඳ දියුණුව මහෝපකාරී විය.

වාණිජ නගරයන්හි භූ ගෝලීය පිහිටීම පිළිබඳ ව අවධානය යොමු කිරීමේ දී පෙනී යන්නේ ඉතාමත් සමෘද්ධිමත් වාණිජ නගරයන් ඉතාලියේ හා දකුණු ප්‍රංශයේ සිට ෆ්ලාන්ඩස් ප්‍රදේශ දක්වා විහිදී ගිය වෙළඳ මාර්ගයන් අතර පිහිටා තිබූ බවයි. එම වාණිජ නගර බොහෝ විට ස්වාභාවික වරායන්, ගංගා මෝයයන් හා සමුද්‍රයෙහි යාත්‍රා කිරීමට හැකි ස්ථානයන්වලය. ඒ අතුරින් බ්‍රයි හා චැම්පේන් යන ප්‍රදේශයන්හි  පැවති වාණිජ නගර ප්‍රමුඛ විය. චැම්පේන්හි පැවති වාණිජ මධ්‍යස්ථානයෙහි දී උතුරේ හා දකුණේ වෙළඳුන් හමු වී වෙළඳ භාණ්ඩ හුවමාරු කර ගත්හ. ඉතාලි වෙළඳුන් විසින් චැම්පේන් ප්‍රදේශයන්හි පිහිටි වෙළඳ මධ්‍යස්ථානයන්ගෙන් මිලදී ගෙන මධ්‍යධරණි ප්‍රදේශයන්හි අලෙවි කරන ලද රෙදි ගෙන්වන ලද්දේ ෆ්ලාන්ඩස් ප්‍රදේශ වල සිටය. 

ඉතාලියේ සේද කර්මාන්තය හා රෙදි විවීම වැදගත් ක්ෂේත්‍රයන් වූ අතර වඩාත් ම වැදගත් වූයේ ඉතාලි  නගරයන්හි පිහිටුවා තිබූ වාණිජ මධ්‍යස්ථානයන්ය. එම වාණිජ නගරයන්හි බැංකු හා සමාගම් තම ශාඛා හා නියෝජිතයන් ඇල්ප්ස් කඳුකරයේ උතුරින් පිහිටි නගරයන්හි පිහිටවූහ. එමඟින් මධ්‍යධරණී ප්‍රදේශයන්හි පැවති ආර්ථික ප්‍රබෝධයට නොදෙවෙනි ආර්ථික ප්‍රබෝධයක් උතුරු මුහුද අසබඩ ප්‍රදේශයන්හි ඇති විය. ඒ හේතුවෙන් ලන්ඩන් නගරයත් අනිකුත් යුරෝපා නගර අතරත් වෙළඳාම දියුණු විය. 

මෙම රටවල සමාජීය හා ආර්ථික දියුණුව  යුරෝපයේ ඇති වූ ආර්ථික පරිවර්තනයට බලපාන ලදි. ප්‍රථමයෙන් නින්ද ගම් ක්‍රමය පරිහානියට යමින් පැවති ගම්බද ප්‍රදේශ වල ඉඩම් හිමියන්ගේ තත්වය පිරිහෙන්නට විය. එමඟින් නාගරික ජනතාව වැඩවසම් බැමි වලින් මිදීමටත්, නගර දියුණු වීමටත්, ගැමි ජනතාවට සම්පූර්ණ පෞද්ගලික නිදහස දිනා ගැනීමටත් හැකි විය. වාණිජ හා කාර්මික දියුණුව හේතු කොට ගෙන ධනවත් පන්තියක් සමාජයේ ඉස්මතු වූ අතර ඔවුන් නගරයන්හි පාලනය සියතට ගන්නා ලදි. ඔවුන් සිය වාණිජ අවශ්‍යතා මූලික කොට ගෙන නගර පාලනය ක්‍රමවත් කරන ලදි. 

පොදුවේ බැලීමේදී පෙනී යන්නේ 16වන ශත වර්ෂයේ දී ඇති වූ ආර්ථික පරිවර්තන හේතුවෙන් යුරෝපයේ වාණිජ නගරයන්හි වැඩවසම් අංග නැති වී යාමට මඟ පෑදුණු බවයි. පැරණි ඉඩම් හිමි රදල පන්තියේ බලය බොහෝ දුරට පිරිහී ගිය අතර ගොවි ජනතාවගේ තත්වය දියුණු විය. වාණිජ නගර කේන්ද්‍ර කොට ගත් වෙළඳ පන්තිය ධනය හා බලය අතින් වර්ධනය වෙමින් සමාජයේ ඉදිරියට පැමිණියහ. එම වාණිජ පන්ති මීළඟ ශතවර්ෂ කීපය තුල දී  යුරෝපයෙහි පමණක් නොව මුළු ලෝකයේ ම ප්‍රමුඛත්වයට පත් වූ අතර සමස්ත ලෝක ඉතිහාසයම වෙනස් කරන ලදි. ඒ අනුව ගම්‍ය වන්නේ 16වන් සියවසේ දී යුරෝපයේ ඇති වූ ආර්ථික පරිවර්ථනයේදී වාණිජ නගරවල බලපෑම ඉතාමත් ප්‍රබල වූ බවයි. 

දෙවන ලෝක යුද්ධය අවස්ථාවේදී අග්නිදිග ආසියාවට එල්ල වූ ජපන් ආක්‍රමණ පිළිබඳ කෙටි විමසීමක්

 

 19වන සියවසේ අඟ බාගය පමණ වන තෙක් ම ජපානය බටහිර ජාතීන්ට විවෘත නොවීය. මෙය බටහිර රටවලට නුරුස්සනා කාරණයක් වූ අතර අවසානයේ පැසිෆික් සාගරයේ ප්‍රබලයන් ‍ලෙස වර්ධනය වූ ඇමෙරිකාවේ බල පෑම යටතේ තම හුදකලා භාවය අත හැර දැමීමට ජපානයට සිදුවිය. ඒ අනුව 1853 ජූලි මස 8 දා ඇමරිකානු ජනාධිපති වූ ෆිල්මොර්ගේ ලිපියක් රැගෙන, කොමදෝරු පෙරී ජපානයේ උරගා අසල යොකොහමා වරායට පැමිණ, එම ලිපියට සතුටුදායක පිළිතුරක් ලබා ගැනීමට නැවත පැමිණෙන බව දන්වන ලදි. එමගින් ජපාන ජනතාව හා රජය බිය ගැන්වීමට ඇමරිකානුවන්ට හැකි විය. එම ලිපියට අනුව ජපානය සහ ඇමරිකාව අතර වෙළඳ ගිවිසුමක් අති කර ගැනීමට බලපෑම් සහිත යෝජනාවක් ඉදිරිපත් කර තිබූ අතර එයට කැමති වීමට ජපානයට සිදු විය. පෙරීගේ පැමිණි ම ජපානය තුළ දිගු කාලීන ප්‍රතිඵල ඇති කිරීමට සමත් වූ බව ජපාන ඉතිහාසය අධ්‍යනයේ දී පෙනී යයි.

මෙම ගිවිසුම් හේතුවෙන් විදේශිකයන්ට රට තුළ පදිංචි වීමට ද, නිදහසේ රට තුළ සංචාරය කිරීමට ද, නිදහස් වෙළඳ කටයුතු කිරීමට ද ඉඩප්‍රස්ථාව ඇති විය. රට අනවශ්‍ය ලෙස බටහිර ග්‍රහණයට ලක් වෙන බව දුටු ජපාන ජනතාව රටේ පාලන බලය ඉසිලූ ෂෝගුන්වරුට විරුද්ධව පෙළ ගැසුණු අතර ඒ හමුවේ ෂෝගුන්වරුගේ බලය බිඳ වැටී මෙයිජිවරුන්ට බලය ලැබෙන ලදි. මෙය මෙයිජි විප්ලවය නැතහොත් මෙයිජි පුනරුත්තාපනය ලෙස හඳුන්වනු ලැබේ. 

මෙයිජිවරු සාම්ප්‍රදායික ජපාන සමාජයේ තිබූ දුර්වලතා අවබෝධ කර ගත් අතර බටහිර රටවල තිබෙන්නා වූ දියුණුව ලබා ගැනීමේ අදහසින් රට තුළ දේශපාලන, ආර්ථික හා සමාජීය ප්‍රතිසංස්කරණ රැසක් සිදු කරන ලදි. තම අධිරාජ්‍යයාගේ පූර්ණ අධිකාරි බලය පවරා ගත් මෙයිජිවරු ජපානය නවීකරණය කරන ලදි. සුළු වෙනස්කම් කීපයකින් පසුව පූර්ණ අධිකාරි බලය අධිරාජ්‍යයා වෙත පැවරුණු බටහිර දේශපාලන ක්‍රමයට සමාන (එංගලන්තයේ ආණ්ඩුක්‍රමයට) ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් 1889දී සම්මත කරන ලදි.

    බටහිර යුරෝපා රටවල දියුණුව රඳා ඇත්තේ එම රටවල් සතු විද්‍යාත්මක හා තාක්ෂණික දියුණුව මත බව තේරුම් ගත් මෙයිජිවරු ජපාන සිසුන්ට බටහිර රටවල අධ්‍යාපනය ලැබීමට අවස්ථාව ලබා දී එම රටවල දැනුම ජපානය තුළට ගෙන ඒම කටයුතු කළ අතර විදේශීය කාර්මිකයන් හා විද්‍යාඥයන් ද ජපානයට ගෙන්වමින් දැනුම ලබා ගන්නා ලදි. තවද බටහිර රටවල ආදර්ශයන් හා තාක්ෂණය ලබාගෙන ජපාන හමුදාව ද නවීන යුධ උපකරණවලින් සමන්විත හමුදාවක් ලෙස ප්‍රතිසංස්කරණය කරන ලදි. මේ හේතුවෙන් 20 වන සියවස ආරම්භ වන විට ලෝක බලවතෙකු ලෙස ජපානය පිළිගැනීමට බ්‍රිතාන්‍ය හා ඇමරිකාව ඉදිරිපත් වූ අතර 1902දී ඇති කරගත් ආංගල-ජපන් ගිවිසුම මගින් එය ස්ථීර විය. තම රට කෙතරම් බටහිර කරණයට ලක් කරමින් නවීනත්වයට පත් කළ ද තම දේශීය අනන්‍ය තා තව දුරටත් ආරක්‍ෂා කර ගැනීමට ද මෙයිජවරු උනන්දු විය. 

    ජපානය නවීකරණය කිරීමෙන් අනතුරුව සෙසු බටහිර බලවතුන් මෙන් අධිරාජ්‍යයක් ඇති කිරීමේ අශාවක් ද ඇති වූ අතර එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස 1938දී කොරියාව අක්‍රමණය කරමින් චීනයට ද, මැන්චූරියාව හා සයිබීරියානු දේශසීමා ආක්‍රමණය කරමින් රුසියාවට ද තම ප්‍රබලත්වය පෙන්නුම් කිරීමට ජපානයට හැකි විය. මේ අතර අග්නිදිග ආසියානු ප්‍රදේශවල පැවති යුරෝපීය යටත් විජිතවල තත්වය ක්‍රමයෙන් අයහපත් අතට හැරෙමින් පැවතිණ. ඒ අනුව ප්‍රංශයන් සතු වූ ඉන්දු චීන ප්‍රදේශයේ, බ්‍රිතාන්‍යයන් සතු වූ ඉන්දියාවේ, බුරුමයේ හා මලයානු ප්‍රදේශවල, ලන්දේසීන් සතු වූ කුළුබඩු දූපත්වල, ස්පාඤ්ඤය සතු ව තිබී පසුව ඇමරිකාවට අයත් වූ පිලිපීන දූපත්වල හා චීනයේ ඉතා ප්‍රබල ස්වදේශීය අරගල හට ගෙන තිබූ අතර ඒ හේතුවෙන් ම යුරෝපීය යටත් විජිතවල බලය අභියෝගයකට ලක් වී තිබුණි. මේ හේතුවෙන් 1938 සැප්තැම්බර් මාසයේ මියුනික්හි දී ඇති කර ගත් සම්මුතියත් සමග බ්‍රිතාන්‍යයේ හා ප්‍රංශයේ දුර්වලතාව ජපානයට හොඳින් අවබෝධ විය. ඒත් සමඟ අග්නිදිග ආසියාවේ, ජපාන ප්‍රතික්‍රියා ප්‍රබලව ආරම්භ කිරීමට කාලය එළඹ ඇති බව ඔවුන්ට අවබෝධ විය. 

    ඒ අනුව මියුනික් සම්මුතිය ඇති වී මාසයකට පමණ පසුව චීනයේ කැන්ටන් නගර ජපානය විසින් අල්ලාගත් අතර බ්‍රිතාන්‍ය සතු වූ හොංකොං අල්ලා ගැනීම සඳහා එම ප්‍රදේශ ගොඩබිමින් වට කරන ලදි. එමගින් චීනයේ දකුණු දිග ප්‍රදේශ හා දකුණු චීන මුහුදේ වූ යුද්ධෝපායික මර්මස්ථාන ආක්‍රමණය කිරීමේ ජපාන කටයුතු ද ආරම්භ විය. අග්නිදිග ආසියාවේ මර්මස්ථානයක පිහිටා තිබූ සිංගප්පූරුවට ආසන්න ම ජපාන නාවික මධ්‍යස්ථානය වූවේ ‍ෆෝමෝසාවයි. නමුත් එය ඉතා දුරින් පිහිටා තිබීම හේතුවෙන් ඊට වඩා සිංගප්පූරුවට ආසන්න තවත් නාවික මධ්‍යස්ථානයක අවශ්‍යතාව ජපානයට ඇති විය. ඒ අනුව ප්‍රංශ ඉන්දු - චීන වෙරළට ආසන්නව පිහිටි හයිනාන් දූපත 1939 පෙබරවාරි මස 10 වනදා අල්ලා ගත් අතර එමගින් සිංගප්පූරුවට 2092km දක්වා ආසන්න වීමට ජපානයට හැකි විය. ස්ප්‍රැට්ලි ඇතුළු සිනන් දූපත් එම වසරේ ම මාර්තු 30 වනදා අල්ලා ගැනීමත් සමග සිංගප්පූරුවට ඇති දුර තවත් 1127km අඩු විය. 

    අනතුරුව ජපානයේ මූලීක අවධානය යොමු වූවේ ඉන්දු-චීනය දෙසට ය. ඒ අනුව චීනයත්, ප්‍රංශ ඉන්දු-චීනයත් අතර ගමනාගමන සම්බන්ධතා තිබූ ක්වාංසි ප්‍රාන්තයට ජපානය විසින් ඉතා තදබල ප්‍රහාර එල්ල කරන ලදි. තවද චීනයට මුහුදට ප්‍රවිෂ්ට වීමට තිබූ එක ම මාර්ගයන් වූ බුරුම මාර්ගය හා හැනොයි-කුන්මිං දුම්රිය මාර්ගයටත් ජපාන ගුවන් ප්‍රහාර එල්ල විය. 1940 අප්‍රේල් 09 වනදා හිට්ලර් විසින් බ්ලිට්ස්ක්‍රීග් ආක්‍රමණය ආරම්භ කිරීමත් සමඟ ජපාන විදේශ ඇමතිවරයා වූ අරීටා විසින් ජර්මනිය ජයග්‍රහණය කළ හොත් ප්‍රංශ-ඉන්දු චීනයට හා ලන්දේසි ‍යටතේ තිබූ කුළුබඩු දිවයින් කෙරෙහි ජපානය දැක්වූ ආක්‍රමණකාරී අරමුණු ප්‍රකාශ කරන ලදි. ඇමරිකාවේ රාජ්‍ය ලේකම් වූ කොඩෙල් හල් මීට තද බල ලෙස විරෝධය පල කරමින් ජපානයට අනතුරු හැගවූවත්, ප්‍රංශයට හා නෙදර්ලන්තයට, ජපානයට මුහුණ දීමට තරම් ප්‍රමාණවත් යුද ශක්තියක් අග්නිදිග ආසියාව තුළ නොවීය. 

    ජපානය විසින් 1940 අගෝස්තු මාසයේ දී ප්‍රංශ ඉන්දු-චීන ප්‍රදේශය සම්බන්ධයෙන් විශේෂ වරදානයක් ඉල්ලා සිටි අතර ජර්මනියේ බලපෑම මත විචී රජය විසින් යුද්ධ හමුදා ප්‍රවාහණයට ඉන්දු-චීන වරායන් හා ගුවන් තොටුපලවල් ජපානය වෙනුවෙන් විවෘත කිරීමට එකඟ විය. තවද 1940 සැප්තැම්බර් මාසයේ දී එම ප්‍රදේශවල සිට දකුණට වූ හැනෝයි දක්වා වූ ඉන්දු චීනයේ උතුරු කොටස ද 1893දී ඇති වූ පක්නම් සිද්ධිය හේතුවෙන් සියමට අහිමි වූ ප්‍රදේශ වන බැටම්බෑං හා සියම්රීයප් යන කාම්බෝජ ප්‍රදේශ ද මීකොන් නදියෙන් බටහිර ඉවුරෙහි වූ ලාඕස් ප්‍රදේශ ද ජපානයට පවරා දීමට ද විචී රජයට සිදු විය. එම මාසයේ දී ම ඇමරිකාවට අනතුරු ඇඟවීමේ අරමුණින් යුරෝපා සංග්‍රාමයේ අක්ෂ බලවතුන් සමඟ ගිවිසුමකට ද ජපානය අත්සන් කරන ලදි. මේත් සමඟ ඇමරිකාව ද අනාගත යුද්ධයක් සඳහා සුදානම් වන්නට විය. ජර්මනිය විසින් 1941 දී තම ප්‍රබලතම ප්‍රහාරය වූ බාර්බරෝසා ප්‍රහාරය රුසියාවට එරෙහිව දියත් කල අතර ජර්මනියේ ක්‍ෂණික ජයග්‍රහණ හමුවේ උද්දාමයට පත් ජපානය ද 1941 ජූලි මාසයේ දී සමස්ත ඉන්දු-චීනය ම ආක්‍රමණය කරමින් යටත් කර ගන්නා ලදි.   

    ජපාන ව්‍යාප්තවාදයට ඇති වූ ප්‍රබලතම අභියෝගය වූවේ ඇමරිකාවේ බලපෑමයි. අග්නිදිග ආසියාවේ බලවතා වීමේ අපේක්‍ෂාවෙන් සිටි ජපානයට, එම ප්‍රදේශවල තිබූ පෘතුගීසි, ස්පාඤ්ඤය, බ්‍රිතාන්‍ය, ප්‍රංශ හා නෙදර්ලන්ත ආධිපත්‍ය අභියෝගයට ලක් වීමත් සමග තම බලය පැතිර වීම සඳහා විශාල අවකාශයක් නිර්මාණය වී තිබුණි.  නමුත් ඒ වන විට පිලිපීනය හා නැගෙනහිර ඉන්දීය දූපත්වල ඇමරිකානු බලය වර්ධනය වී තිබීම හේතුවෙන් ජපාන ව්‍යාප්තිය සීමා වී පැවතිණ. ඇමරිකාව ඒ වන විටත් ජපානයට විරුද්ධව තෙල් සම්බාධක පනවා තිබුණි. තවද ජපානයේ ප්‍රවේගකාරී ව්‍යාප්තවාදයට එරෙහිව ඇමරිකාව විසින් චීන-ජපන් යුද්ධයේ දී චීනයට ආධාර ලබා දෙන ලදි. අර්බුදයට රාජතාන්ත්‍රික විසඳුමක් ලබා දීමට දැරූ උත්සහයට ඇමරිකානු ජනාධිපති ෆ්‍රැන්ක්ලින් ඩී රූස්වෙල්ට්ගේ දරදඬු ස්ථාවරය බාධාවක් විය. කෙසේ වෙතත් අත්ලාන්තික් සාගරයේ මෙන් නොව පැසිෆික් සාගරයේ දී ඇමරිකාවේ ආක්‍රමණශීලී ප්‍රතිපත්තිය තමාට එරෙහි නොවනු ඇති බවට ජපානය මුලදී උපකල්පනය කරන ලදි. 1941 නොවැම්බර් වන විට ජපානයේ තෙල් සැපයුම භයානක ලෙස අඩු වෙමින් පැවතිණ. ඒ අනුව ලන්දේසි නැගෙනහිර ඉන්දීය දූපත්වල තිබූ තෙල් බිම් යටත් කර ගැනීම ජපානයට තිබූ එක ම විකල්පය විය. එහෙත් ඇමරිකාව තමන්ට එරෙහිව යුද ප්‍රකාශ කරනු ඇති බවට පැවති බියත්, යුද්ධයක් ඇති වීම කිසි සේත් වළක්වාගත නොහැකි බවට පසක් වීමත් හේතුවෙන් ජපානය ඇමරිකාවට විරුද්ධව යුද්ධ කිරීමට තීරණය කරන ලදි.

    ඒ අනුව තම ආක්‍රමණකාරී ප්‍රතිපත්තිය තව දුරටත් ඉදිරියට ගෙන ගිය ජපානය II වන ලෝක යුද්ධයට ද සම්බන්ධ වන ලදි. ඒ හේතුවෙන් 1941 දෙසැම්බර් 07 වන දා වන විට හිට්ලර් විසින් ආරම්භ කරන ලද යුරෝපා සංග්‍රාමය ලෝක යුද්ධයක් බවට පත් විය. එදින පෙරවරු 08 ට පමණ ජපාන ප්‍රහාරක ගුවන් යානා 200ක් පමණ හවායිහි ඇමරිකානු නාවික හමුදා කඳවුර පිහිටි පර්ල් වරායට පහර දෙන ලදි. එම ප්‍රහාරයත් සමඟ ලොව කාර්මික බලවතා වූ ඇමරිකාව ජපානයට විරුද්ධව යුද්ධ ප්‍රකාශ කරමින් දෙවන ලෝක මහා සංග්‍රාමයට අවතීර්ණ වූ අතර වොෂිංටනය අනුව යමින් බ්‍රිතාන්‍යය ද ජපානයට විරුද්ධව යුධ ප්‍රකාශ කරන ලදි. දින තුනකට පසුව ජර්මනිය හා ඉතාලිය ද 1936දී ඇති කරන්නා ලද කොමින්ටන් වි‍රෝධී සම්මුතිය අනුව තම මිතුරා වූ ජපානයේ සහයට ඉදිරිපත් වෙමින් ඇමරිකාවට එරෙහිව යුධ ප්‍රකාශ කරන ලදි. 

    පර්ල් වරාය ආක්‍රමණය කිරීමෙන් පසු ජපාන හමුදා විසින් තායිලන්තය ආක්‍රමණය කළ අතර සුළු විරෝධතාවකින් පසු ප්යිබන්ගේ රජය අසරණ ව යටත් විය. 1941 දෙසැම්බර වන විට ඇමරිකානු යුධ කඳවුරු වූ ගුවාමි හ වේක් ද නත්තල් දිනයේ දී හොංකොංහි බ්‍රිතාන්‍ය ජනාවාසය ද ජපානයට යටත් විය. අනතුරුව ජපානය විසින් ඇමරිකාව සතු වූ පිලිපීන දූපත් ද ආක්‍රමණය කරන ලදි. පිලිපීනයේ ඇමරිකානු හමුදා හා පිලිපීන හමුදා බැටන් අර්ධද්වීපයට පසුබස්වන ලද අතර සෙසු හමුදා සේනාංක මැනිලා බොක්කේ කොරෙගිඩෝවේ සටන් කරමින් රැදී සිටියහ. 1942 අප්‍රේල් 09 දා වන විට බැටාං ප්‍රදේශවල ද ජපාන ආධිපත්‍ය ස්ථාවර විය.

    1941 දෙසැම්බර් 10 වන දින උතුරු මලයාවට එල්ල විය හැකි ජපන් ආක්‍රමණ වළක්වනු වස් සිංගප්පූරුවේ සිට මලයාව බලා යාත්‍රා කළ බ්‍රිතාන්‍යයට අයත් විශාලතම යුධ නෞකා දෙකක් වන රීපල්ස් හා ප්‍රින්ස් ඔ‍ෆ් වේල්ස් යන යුධ නෞකා ජපාන ප්‍රහාරක යානා විසින් විනාශ කර දමන ලදි. පර්ල් වරායට පහර දීමෙන් අනතුරුව මලයාව, හොංකොං, තායිලන්තය හා පිලිපීනය ආශ්‍රිත යුද ජයග්‍රහණවලින් ජපානය අග්නිදිග ආසියාවේ තම බලය තහවුරු කර ගැනීමට සමත් විය. ජපාන බලය හමුවේ අග්නිදිග ආසියාතික ප්‍රදේශවල විශාල ව්‍යසනයන්ද සිදු විය. තම යටතට පත් වූ මලයානු ප්‍රදේශවල ජපාන හමුදා විසින් ස්ත්‍රී දූෂණ විශාල වශයෙන් කරගෙන ගිය බව වික්ටර් පර්සල්ස් පවසයි. මලයාවේ හා සිංගප්පූරුවේ පැවති සෞඛ්‍යාරක්ෂණ කටයුතු ජපානය විසින් නෙසලකා හැරීම හේතුවෙන් මැලේරියාව හා වෙනත් රෝග ඉතා ශීඝ්‍ර ලෙස ව්‍යාප්ත වී මරණයට පත් වන ජනතාවගේ ප්‍රමාණය ඉහල යන්නට ද විය. 

    මීළඟට ජපානයේ අවධානය යොමු වූවේ පැසිෆික් ප්‍රදේශ කෙරෙහි ය. 1942 ජනවාරි වන විට මැනිලා, ලන්දේසි නැගෙනහිර ඉන්දීය දූපත්, ක්වාලාලම්පූර් හා බ්‍රිතාන්‍ය බුරුමය ද ජපානය යටතට පත් විය. ඒ අනුව මාර්තු 07 වදා රැන්ගූන් අතහැර පසුබැසීමට බ්‍රිතාන්‍යයට සිදු විය. පසු බසින බ්‍රිතාන්‍ය හමුදාවට ආරක්ෂාව සැලසීම සඳහා චීන හා බ්‍රිතාන්‍ය හමුදා ඉරවඩි නදී තීරය ඔස්සේ ඉහලට සටන් කරන ලදි. බුරුමයෙහි දී බ්‍රිතාන්‍ය හා ඇමරිකානු සෙනවියෙකු වූ ස්ටිල්වෙල් විසින් මෙහෙය වූ චීන හමුදා ඒකාබද්ධ වී ජපානයට ප්‍රතිප්‍රහාර එල්ල කිරීමට උත්සහ කරන ලද මුත් ෂාන් කඳුකරය හරහා පැමිණි ජපාන හමුදා විසින් ලොයිලෙම්හිදී චීන හා බ්‍රිතාන්‍ය හමුදා පරාජයට පත් කරන ලදි. ඒ හේතුවෙන් බ්‍රිතාන්‍ය හමුදා වින්ඩ්වින් නදී තීරයේ ඉහළ මනිපූර් ප්‍රදේශයට පසු බසින ලද අතර ස්ටිල්වෙල්ගේ හමුදා සීසී කඩව විසිර යන ලදි. 1942 අප්‍රේල් මාසය අවසාන වන විට ඉරවඩි ගංගාව ආශ්‍රිත ප්‍රදේශය සම්පූර්ණයෙන්ම ජපානය යටතට පත් විය. බුරුමයේ ප්‍රධාන ගොඩ බිමින් ඉවත් වූ බ්‍රිතාන්‍ය හමුදා ඉන්දියන් දේශ සීමාව දක්වා ම පසු බසින ලදි. 

    කෙසේ වෙතත් ජපානයේ පුහුණුව ලැබූ ථාකින් පක්‍ෂයට අයත් ශිෂ්‍ය ජාතිවාදී පිරිසක් හැර අනෙකුත් බුරුම ජනයා ජපාන ආක්‍රමණිකයන්ට සහයෝගය ලබා නොදෙන ලදි. බුරුම නගර විශාල ප්‍රමාණයක් ජපාන ගුවන් ප්‍රහාර හේතුවෙන් විනාශ විය. බ්‍රිතාන්‍යය හමුදා පසු බසින විට ද සතුරාට ප්‍රයෝජන ගත නොහැකි ලෙස බුරුමයේ ඛනිජ තෙල් ආකර, ආකර උපකරණ හා ගංගාවල ප්‍රවාහන ක්‍රමවේදයන් විනාශ කර දමන ලදි. මේ හේතුවෙන් බුරුමයට සිදු වූ විනාශය අතිශයින් ම ප්‍රබල විය. බ්‍රිතාන්‍යය යටතේ බුරුමය පැවති කාලයේදී එරට සහල් අපනයනය ප්‍රධාන ආර්ථික ආදායම් මාර්ග වූ නමුත් ජපානය යටතේ එය විනාශ වී යන්නට විය. ඒ හේතුවෙන් යැපීමට පමණක් ගොවිතැන් කටයුතු සිදු වූ අතර දකුණු ප්‍රදේශවල සහල් නිෂ්පාදනයේ අතිරික්තයක් ඇති වන විට උතුරේ සාගත තත්වයන් ද ඇති විය. 

    බුරුමයේ සිටි බ්‍රිතාන්‍ය නිලධාරීන් ඉන්දියාවට පැන ගිය නමුත් දේශීය නිලධාරීන් තම තමන්ගේ නිලතලවල රඳවමින් පැවති පාලනය ම තමන්ට අවශ්‍ය පරිදි සුළු වෙනස්කම් කීපයක් පමණක් සිදු කොට ක්‍රියාත්මක කිරීමට ජපනුන් විසින් කටයුතු කරන ලදි. තමන්ගේ අවශ්‍යතා සපුරා ගැනීම හා සිවිල් පාලන සේවකයන් සමඟ කටයුතු කිරීමට දේශපාලන කොමිසාර්වරු පත් කරන ලදි. මලයාවේ හා ඉන්දුනීසියාවේ ජපන් යටත් ප්‍රදේශවල ද ක්‍රියාත්මක කරන ලද්දේ ද මෙම පිළිවෙතයි. නමුත් යුරෝපීය නිලධාරියන්ගේ පැන යාමත් සමඟ යටත් ප්‍රදේශවල ඇති වූ පරිපාලනයේ ඉහළ තනතුරු සඳහා වූ රික්තකය පිරවීම සඳහා පත් කරනු ලැබූවේ ප්‍රමාණවත් පුහුණුවක් නොමැති එදිරිවාදී බුරුමවරුන්, මැලේවරුන් හා ඉන්දුනීසියානුවන්ය. පරිපාලනය පිළිබඳව මෙන් ම ආර්ථිකය කළමනාකරණය පිළිබඳ කිසිදු දැනුමක් නොතිබූ මෙම පිරිස් හේතුවෙන් ජපාන යටත් විජිතවල පරිපාලනය ඉතා අවුල් සහගත තත්ත්වයක් ඉසිලූ අතර ආර්ථික තත්ත්වය ද පිරිහෙන්නට විය. යටත් ප්‍රදේශවල පොලිස් සේවාව කෙම්පිටායි සංවිධානයේ යටතට පත් කරන ලදි.  

    ජපානයේ ප්‍රවේගකාරී හැසිරීම හමුවේ මිත්‍ර හමුදා දැඩි පීඩනයකට ලක් විය. මලයාවේ රඳවනු ලැබ සිටි බ්‍රිතාන්‍ය හමුදා සිංගප්පූරුවට රැගෙන එනු ලැබීය. නමුත් ප්‍රබල ප්‍රහාර හමුවේ සිංගප්පූරුව, ජපානයට යටත් වූ අතර 80,000ක පමණ බ්‍රිතාන්‍ය හා ඕස්ට්‍රේලියානු වැසියෝ පිරිසක් අත්අඩංගුවට පත් වූහ. සිංගප්පූරුවේ දී යටත් වූ චීන පුරවැසියන් චීන අරමුදලට කිසියම් ආකාරයෙන් හෝ සම්බන්ධ වී සිටියේ නම් ඝාතනය කරනු ලැබූහ. 

    අග්නිදිග ආසියානු ප්‍රදේශ අතරින් ජපානයේ ප්‍රධානතම අවධානයක් යොමු වූවේ ඉන්දුනීසියාවේ පැවති ස්වාභාවික සම්පත් කෙරෙහිය. ඒ අනුව ජර්මනියේ විසින් නෙදර්ලන්තය යටත් කර ගැනීමෙන් පසු ජපානයට අවශ්‍ය පරිදි පෙරදිග ලන්දේසි කටයුතු පාලනය කිරීමේ අරමුණ ජපානය සතු විය. ඒ සඳහා ජපන් වෙළඳ හා කර්මාන්ත භාර ඇමති ඉචිසො කොබයාෂි 1940 සැප්තැම්බර් මාසයේ දී බතාවියට යන ලදි. ජපානයේ බලාපොරොත්තුව වූයේ ජර්මනියේ ප්‍රහාර හමුවේ බ්‍රිතාන්‍යය යටත්වීමෙන් පසු ලන්දේසින් සතු වූ ඉන්දුනීසියානු දූපත් ජපාන ආරක්ෂිත ප්‍රදේශයක් බවට පත් කර ගැනීමයි. නමුත් බලා පොරොත්තු වූ පරිදි බ්‍රිතාන්‍ය යටත් නොවූ අතර ජපානයේ අරමුණු ද ඉටු නොවීය. 1941 වන විට ද ලන්දේසීන්ගේ සහයෝගය ජපානයට හිමි නොවීය. ඒ හේතුවෙන් ඉන්දුනීසියාවේ ඛනිජ තෙල් කර්මාන්තය වෙනත් ජාතියකට අත් කර ගැනීම වැළැක්වීමටත්, තමාට අවශ්‍ය අමුද්‍රව්‍ය ලබා ගැනීමටත් අනිවාර්යයෙන් ම නෙදර්ලන්තය සමඟ යුද කළ යුතු බවට ජපානයට පෙනී යන්නට විය. නෙදර්ලන්තය ද තම අධිරාජ්‍ය ජපානයට පැවරීමට සූදානම් නොවීය. කෙසේ වෙතත් ජපාන ආක්‍රමණවලට මුහුණ දීමට ලන්දේසීන් අපොහොසත් විය. 1942 පෙබරවාරි මස 26 වන දින ජාවා මුහුදේ සටනින් බ්‍රිතාන්‍ය හා ලන්දේසි හමුදා පරාජයට පත් විය. ඒ වන විට ජපානය කිසි සේත් පරාජය කළ නොහැකි සතුරෙකු බව මිත්‍ර හමුදා අවබෝධ කර ගන්නා ලදි.  ඉන්දුනීසියාව ජපානයේ යටතට පත් වීමත් සමග එම ප්‍රදේශ කොටස් 03 කට බෙදා පාලනය කරන ලදි. ඒ අනුව ජාවා හා සුමාත්‍රා ප්‍රදේශ හමුදා නායකයන් යටතේ ද, සෙසු ප්‍රදේශ ජපාන නාවික හමුදාව යටතේ ද පාලනය විය. රජය විසින් ප්‍රමාණය ඉක්මවා යමින් රට තුළ මුදල් අච්චු ගැසූ අතර ඒ හේතුවෙන් උද්ධමනය ද අධික විය. ආහාර හිඟය ඉතා ප්‍රබල වූ අතර සාමාන්‍ය ජනතාව ඉතා ප්‍රබල ලෙස ඉන් බැටකන්නට විය. 

    ආසියාව ආසියාතිකයන්ට යන ආදර්ශ පාඨය යටතේ ජපානය විසින් අග්නිදිග ආසියාවේ යුරෝපීය යටත් විජිත අත්පත් කර ගත් අතර එම ප්‍රදේශවල ව්‍යාප්ත ව පැවති යුරෝපීය සංස්කෘතියට දැඩි ලෙස පහර ගසන්නට ද විය. ඉන්දුනීසියාවේ දී ජපානය විසින් ගෙන ගිය ලද ත්‍රිත්ව ව්‍යාපාරය වූ ජපානය ආසියාවේ නායකයා, ජපානය ආසියාවේ ආරක්‍ෂකයා, ජපානය ආසියාවේ ආලෝකය යන සටන් පාඨ එතරම් සාර්ථක නොවීය. ජපානය විසින් යටත් කර ගත් ප්‍රදේශවල ගෙන ගිය ඉතා දරුණු පිළිවෙත් නිසා වැඩිකල් යන්නට පෙර අභ්‍යන්තර වශයෙන් ප්‍රබල විරෝධතා මතු විය. බුරුමයේ ඇති වූ නිලධාරීන්ගේ කැරැල්ල ඉතා දරුණු ලෙස මර්දනය කරන ලදි. මේ හේතුවෙන් කලකිරුණු බුරුම ථාකින් පක්ෂයේ විශාල පිරිසක් 1943න් පසු ජපාන විරෝධී රහස් සංවිධානවලට සම්බන්ධ විය. කොමියුනිස්ට්වරු ඉන් ප්‍රමුඛ වූ අතර ඉන්දු-චීනයේ හෝ චිං මිංගේ නායකත්වය යටතේ ව්‍යාප්ත වූ වියට් මිං ගරිල්ලා සංවිධානය ඒ අතරින් ප්‍රබල විය. මෙම අරගලයේ අවසාන කාලයේදී වියට් මිං සංවිධානයට ඇමරිකානු ආධාර ද හිමිවූ අතර එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස උතුරු ටොංකින් ප්‍රදේශයෙන් ජපනුන් පලවා හැරීමට ද හැකි විය.

    ඉන්දුනීසියාවේ සිටි ජාතිකවාදී නායකයෝ කොටස් දෙකකට බෙදී එක් කොටසක් සුකර්තෝ හා හට්ටා යටතේ ව්‍යාජ සහයෝගයක් ජපනුන් වෙත දැක්වූ අතර ජපන් විරෝධී ස්වරූපයක් ඉසිලූ ස්ජාරීර් හා ස්ජාරිෆුද්දීන් යටතේ වූ අනෙක් කොටස සංවිධානය වී ජපාන සහයෝගී පිරිස් සමග රහසින් සම්බන්ධතා පවත්වන ලදි. 

    ජපානය ලැබූ වේගවත් ජයග්‍රහණ හමුවේ මුලින් බලාපොරොත්තු වූ ප්‍රමාණයටත් වඩා වැඩි ප්‍රදේශයකට හිමිකම් කීමට ඔවුන්ට හැකි විය. ඒ අනුව ඉන්දියාව ආක්‍රමණය කිරීමට ද ජපානය උනන්දු වූ අතර ඒ සඳහා කටයුතු සංවිධානය කිරීම බුරුමය තුළ දී සිදු විය. ඉන්දීය ආක්‍රමණය සඳහා මලයාවේ දී බඳවා ගන්නා ලද ඉන්දීය ජාතිකයන්ගෙන් සැදුම් ලත් හමුදාවේ ඉල්ලීම වූ අනාගතයේ දී ඉන්දියාවට ස්වාධීනතාව ලබා දීම සම්බන්ධයෙන් ඇති වූ ගැට‍ළුවක් හේතුවෙන් මුහුදින් ගොස් බ්‍රිතාන්‍ය ඉන්දියාව ආක්‍රමණය කිරීමේ පළමු උත්සහය අසාර්ථක විය. ඉන්දියාව ආක්‍රමණය කිරීමේ දෙවන උත්සහය ජපනුන් විසින් ආරම්භ කරන ලද්දේ 1944 දී ය. එම වසරේ මාර්තු මාසයේ දී මනිපූර් හා ඇසෑම් යටත් කර ගැනීමට ජපානය උත්සහ කරන ලදි. නමුත් මාස කීපයක් තිස්සේ පැවති දරුණු සටන්වලින් අනතුරුව පරාජිත ව පසු බැසීමට ජපාන හමුදාවලට සිදු විය.

    තමාට අයත් වන පරාජයන් හමුවේ බිය වූ  ජපානය, තමා යටත් කර ගත් යුරෝපීය යටත් විජිතවලට ව්‍යාජ නිදහසක් ලබා දීමට කටයුතු කරන ලදි. එමඟින් එම ප්‍රදේශවල ස්වදේශික ජනයාගේ සහයෝගය ලබා ගැනීමට ජපානයේ අපේක්ෂාව විය. ඒ අනුව ටෝකියෝවේ ඇමතිවරයෙකු වූ ආචාර්ය ගොතාරා ඔගවාගේ අධීක්ෂණය යටතේ 1943 අගෝස්තු 01 වනදා බා මෝ නම් ජනාධිපතිවරයෙක් පත් කොට බුරුමයට ව්‍යාජ ස්වාධීනතාවක් ජපානය විසින් ලබා දෙන ලදි.

    සුකර්තෝගේ නායකත්වයෙන් හා මොහොමඩ් හට්ටා උප නායකයා ලෙසිනුත් යුත් උපදේශක මණ්ඩලයක් ජාවාහී පිහිටුවනු ලැබීය. එම මණ්ඩලයේ අරමුණ වූයේ ජපානය වෙනුවෙන් ඉන්දුනීසියානු ජනතාවට ජපාන ප්‍රතිපත්ති අර්ථ දැක්වීම පමණි. සිංගප්පූරුවේ ද මලයානු උපදේශක මණ්ඩලයක් පිහිටුවනු ලැබීය.

    පෙර සඳහන් කළ ආකාරයට ජපානය විසින් තමන් අපේක්‍ෂා කළ ප්‍රමාණයටත් වඩා ප්‍රදේශ අල්ලා ගැනීම තම අධිරාජ්‍යයේ ශක්තිය දුර්වල කිරීමට ද ඉඩ විවර කරන ලද්දක් විය. 1942 මැයි මස 4-7 දක්වා පැවති කොරල් මුහුදේ සටනින් ඇමරිකාව හමුවේ ජපානය පරාජයට පත් විය. සටනේ දී දෙපාර්ශවයට ම ඉතා ප්‍රබල අලාබ හානිවලට මුහුණ දීමට සිදු වුවද ජපානයට ආපසු යාමට සිදු වූවේ ගුවන් යානා ප්‍රවාහන නෞකාවක් ද අහිමිවය. ඉන් මාසයකට පසුව මිඩ්වේහී දී ඇති වූ සටනින් ජපානයට තවත් ගුවන් යානා ප්‍රවාහණ නෞකා 04ක් අහිමි විය. ජපානයේ සංග්‍රාම ශක්තිය බෙහෙවින් දුර්වල වීමට එය හේතුවක් විය. 1943 පෙබරවාරි මාසයේ දී ගොඩාල්කැනෑල් දූපත ද ඇමරිකානු හමුදා අතට පත් විය. අග්නිදිග ආසියාවේ සහ පැසිෆික් සාගරයේ ජපානයේ ඉදිරි ගමන වළකාලීමට මේ පරාජයන් හේතු විය.    

    යුරෝපයෙන් ආරම්භ වූ දෙවන ලෝක සංග්‍රාමය 1945 මැයි මස 09 වන දා ජර්මනියේ යටත් වීමත් සමඟ යුරෝපය තුළ අවසන් වුවත් එය ආසියාවේ දී තවදුරටත් කෙරීගෙන යන්නට විය. මිත්‍ර හමුදා 1945 වසරේ මුල සිට ම ජපානය ආක්‍රමණය කිරීමේ සූදානමක පසු විය. එවැනි මෙහෙයුමක දී සිදු විය හැකි ජීවිත හානි සම්බන්ධයෙන් ඔවුනට බියක් ද පැවතුණි. රූස්වෙල්ට් අප්‍රේල් මාසයේ 04 වනදා අභාවප්‍රාප්ත වීමෙන් පසු බලයට පත් හැරී ටෲමන් ඈත පෙරදිග යුද්ධය ජයගැනීමට සැලසුම් සකස් කරමින් සිටින්නට විය. 1945 ජූලි මාසය පමණ වන විට ඇමරිකාව විසින් තම ප්‍රථම න්‍යෂ්ටික බෝම්බය සාර්ථකව අත්හදා බලා තිබුණි. එම විනාශකාරී බෝම්බය පැසිෆික් සංග්‍රාම භූමියේ දී යොදා ගැනීමේ අරමුණ ද ඇමරිකාව සතු විය. ජපානයේ ප්‍රධාන ගොඩබිම් ආක්‍රමණය කිරීමට යාමෙන් ඇමරිකාවට විශාල වන්දියක් ගෙවීමට සිදු විය හැකි බව ඔවුන්ගේ උපකල්පනය විය. ඒ වන විට යුරෝපයේ ජනයා යුද ජයග්‍රහණයේ සතුට සමරමින් සිටි අතර මිත්‍ර හමුදා ඒ වන විටත් දැඩි වෙහෙසකට පත් වී සිටියහ. ඊට අමතරව සෝවියට් සංගමය ද ජපානයට එරෙහිව යුද ප්‍රකාශ කරමින් ඇය සතු වූ භූමි ප්‍රමාණය ක්‍රමයෙන් අල්ලා ගන්නට විය. ස්ටාලින්ගේ බලපෑමෙන් කලාපය බේරා ගැනීමේ අරමුණ ටෲමන්ට තිබූ අතර ඒ සඳහා ක්ෂණික පියවරක් වන්නේ ජපානයට පරමාණු බෝම්බ හෙළීම බව ඔහුට අවබෝධ විය. ඒ අනුව 1945 අගෝස්තු 06වන දින හිරෝෂිමාවටත් අගෝස්තු 9වන දින නාගසාකියටත් ඇමරිකාව විසින් පරමාණු බෝම්බ හෙළන ලද අතර සිදු වූ ව්‍යසනය හේතුවෙන් අගෝස්තු මස 15වන දින හිරෝහිතෝ අධිරාජ්‍යයා ජපානය කොන්දේසි විරහිතව යටත් වන බව නිවේදනය කලේ ය. ඒත් සමඟ ජපානය සතු වූ  අග්නිදිග ආසියාවේ යටත්විජිත අතහැර දැමීමට ජපානයට සිදු වූ අතර නැවත එම ප්‍රදේශ බටහිර බලවතුන්ගේ යටතට පත් විය. 

බ්‍රිතාන්‍ය මලයාව

1. හැඳින්වීම.

2. බ්‍රිතාන්‍යන්ගේ අවධානය මලයානු ප්‍රදේශ කෙරෙහි යොමු වීම.

3. පළමුවරට මලයානු ප්‍රදේශවල බ්‍රිතාන්‍ය ජනාවාස පිහිටුවීම.

4. මලයානු ප්‍රදේශවල සාර්ථක ම බ්‍රිතාන්‍ය ජනපදයක් ලෙස සිංගප්පූරුව වර්ධනය වීම.

5. මලයානු ප්‍රදේශවල අභ්‍යන්තරයට මැදිහත් වීමට බ්‍රිතාන්‍යයන් පෙළඹ වූ හේතු.

6. මලයානු ප්‍රදේශවල පරිපාලනය හැඩගැසීම.

7. බ්‍රිතාන්‍ය මලයාවේ ආර්ථිකය සකස් වීම.

8. සමාලෝචනය

ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ නාමාවලිය.

1. හැඳින්වීම.

 වන සියවස අග භාගය පමණ වන විට ඉංග්‍රීසි බලය ඉන්දියාවේ බොම්බාය කේන්ද්‍ර කොට බටහිර වෙරළෙහි ශක්තිමත්ව ස්ථාපිත වී තිබූ නමුත් නැගෙනහිර වෙරළ සම්බන්ධයෙන් එසේ සතුටු විය නොහැකි තත්වයක් තිබුණි. මන්ද යත් ඒ වන විට එම ප්‍රදේශවල ප්‍රංශ බලපෑම සැලකිය යුතු මට්ටමක පැවතීමයි. මදුරාසිය කේන්ද්‍ර කොට ගනිමින් ඉන්දියාවේ නැගෙනහිර වෙරළේ (කොරමැණ්ඩල් වෙරළ) වූ ඉංග්‍රීසි නාවික මධ්‍යස්ථානය මේ හේතුවෙන් විශාල අභියෝගයකට ලක් විය.

කෙසේ වෙතත් මේ කාලය වන විට ඉංග්‍රීසීන්ගේ වෙළඳ සබඳතා චීනය දක්වා විහිදී තිබූ අතර එම වෙළඳ මාර්ග අග්නිදිග ආසියාවේ ප්‍රදේශ හරහා සිදු කිරීම අනිවාර්යයෙන් ම කළ යුත්තක් විය. එහි දී ගමන් කළ යුතු දුර ප්‍රමාණය අධික වූවෙන් අනිවාර්යයෙන් ම අතර මැදි ස්ථානයක ඉංග්‍රීසි මධ්‍යස්ථානයක් තිබීම අත්‍යවශ්‍ය ම විය. විශේෂයෙන් ම 1687න් පසු වර්ධනය වූ වෙළදාම හමුවේ බෙංගාල බොක්කේ නැගෙනහිර ප්‍රදේශයේ නාවික මධ්‍යස්ථානයක අවශ්‍යතාවක් ක්‍රමයෙන් ඉංග්‍රීසීන්ට දැනෙන්නට විය. ප්‍රදේශ කීපයකට ම අවධානය යොමු කිරීමෙන් පසු ව ඉතා සාර්ථක ම ස්ථානය ලෙස බුරුමයට හා සියමට පහළිනුත්, සුමාත්‍රාවට ඉහළිනුත් පිහිටි මලයානු ප්‍රදේශවල තම මධ්‍යස්ථානය පිහිටුවීමට බ්‍රිතාන්‍යයන් කටයුතු කරන ලදි. දකුණු ආසියාවේ පිහිටි ඉංග්‍රීසි වෙළඳ මධ්‍යස්ථානවල සිට චීනය දක්වා යාත්‍රා කිරීමේ දී මලයාවට දකුණින් පිහිටි මලක්කා සමුද්‍ර සන්ධිය හරහා යාත්‍රා කිරීම අනිවාර්ය වීම හේතුවෙන් මලයා අර්ධද්වීපය අල්ලා ගැනීම බ්‍රිතාන්‍යයන්ට ඉතාමත් වාසි සහගත විය. මන්ද යත් 18 වන සියවස ආරම්භ වන විට මලක්කාව වැදගත් කමින් දෙවනි වූයේ බතාවියාවට පමණක් වීමයි. 

මෙම පැවරුම මගින් මලයාවේ පසුබිම, මලයාවේ පිහිටීමේ වැදගත්කම, මලයාවට බ්‍රිතාන්‍යන්ගේ අවධානය යොමු වීමට හේතු, මලයාව බ්‍රිතාන්‍යන් යටතේ දේශපාලන, ආර්ථික හා සමාජීය වශයෙන් සකස් වූ ආකාරය හා අවසාන වශයෙන් යටත් විජිත ග්‍රහණයට ලක් ව තිබී පසුව නිදහස ලබා ගන්නා විට එම ප්‍රදේශ සංවර්ධනය වූ රාජ්‍යයන් බවට පත් වීමත්, ඒ ආකාරයේ පසුබිමක් යටතේ ශ්‍රී ලංකාව අසමත් රාජ්‍යයක් බවට පත් වී ඇති ආකාරයත් හා එයට හේතු වී ඇති කරුණුත් පිළිබඳව කෙටියෙන් ද අවධානය යොමු කර ඇත.

 

2. බ්‍රිතාන්‍යන්ගේ අවධානය මලයානු ප්‍රදේශ කෙරෙහි යොමු වීම.

18 වන සියවසේ දී බෙන්කුලන්හි හැරුණු විට අග්නිදිග ආසියාවේ වෙනත් ස්ථානයක ද ස්ථිර වාසස්ථානයක් පිහිටු වීමේ උත්සහයක ඉංග්‍රීසි සමාගම නිරත වෙන ලදි. පසුව ‍මෙකොං නදියට බටහිරින් වූ පුලෝ කොන්ඩෝර් නම් දිවයින 1702දී අල්ලා ගැනීමට ඉංග්‍රීසීන් උත්සහ කරනු ලැබූවත් එය අසාර්ථක විය. ඉංග්‍රීසීන් විසින් සුලුහි බුගිස් සුල්තාන්වරයා සමග සම්බන්ධතා ඇති කර ගැනීම හා ඔහුගේ විජිතයේ වෙළඳ මධ්‍යස්ථානයක් පිහිටුවීමට සුදුසු ස්ථානයක් සොයා ගැනීම සඳහා ඇලෙක්සැන්ඩර් ඩැල්රිම්පල් නැමැත්තා කඩ්ඩලෝර් නෞකාවෙන් පිටත් කර හරින ලදි. 1761 දී ඔහු සුල්තාන්වරයා හා එහි වෙළඳ ව්‍යාපාරිකයන් සමඟ ගිවිසුම් කීපයකට එළඹ ගත් අතර ඒ සඳහා ඔහු නැවත වතාවක් එම ප්‍රදේශවලට සංචාරය කළ යුතු විය. ඒ අනුව ඔහු විසින් 1762 දී කරන ලද දෙවන සංචාරයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මලයා කොදෙව් රැසේ පිහිටි බලම්බන්ගන් නම් දිවයින, වෙළඳාම සඳහා සමාගමේ මූලස්ථානය පිහිටුවීමට යෝග්‍ය බව නිර්දේශ කරන ලදි. ඒ අනුව 1782 දී සුලුහි සුල්තාන්වරයා සමග ගිවිසුමකට එළඹීමෙන් පසු එම දිවයින ඉංග්‍රීසි සමාගමේ යටතට පවරා ගන්නා ලදි. නමුත් සුලු ජාතික මුහුදු මංකොල්ල කරුවන්ගේ පහර දීම හමුවේ එම දිවයින අතහැර දැමීමට ඉංග්‍රීසීන්ට සිදු විය. 1786 දී ඉංග්‍රීසීන් මලයා අර්ධද්වීපයට අයත් පිනැංගුව අල්ලා ගනු ලැබූවත් එය ද සුළු නාවික උපාය මාර්ගවලට පමණක් සීමා විය.

මුල් කාලයේදී මලයාවේ බලය ව්‍යාප්ත කිරීමට ඉංග්‍රීසි සමාගම උනන්දු නොවීය. එයට ප්‍රධානතම හේතුව වූයේ එකල බ්‍රිතාන්‍ය අගමැති වූ විලියම් පීට් විසින් 1784 දී සම්මත කරන ලැබූ ඉන්දියා පනත මගින් මැදිහත් නො වීමේ මූලධර්මය දැඩි ව අවධාරණය කර තිබීමයි. නමුත් ඇමරිකන් විප්ලවයෙන් පසු ඉංග්‍රීසීන්ට ඇමරිකාවේ ජනපද අහිමි වීම හේතුවෙන් තම සම්පූර්ණ ශක්තිය හා අවධානය ඉන්දියන් සාගරය වෙත යොමු කිරීමට හැකි විය. ඒ වන විට ඉන්දියාව හා චීනය අතර වෙළඳාම ශීඝ්‍රයෙන් වර්ධනය වෙමින් තිබූ අතර මලයාවේ හා ඉන්දුනීසියාවේ වූ ලන්දේසි බලය ද සැලකිය යුතු ලෙස දුර්වල වෙමින් පැවතුණි. 

නමුත් මේ වන විට ඉන්දියාවේ බලය සම්බන්ධයෙන් ප්‍රංශය හා ඉංග්‍රීසීන් අතර ගැටුම් ආරම්භ වී පැවති අතර ඉංග්‍රීසීන්ට තම මව් රටෙන් රන් හා රිදී මුදල් වශයෙන් හුවමාරු කිරීම සම්බන්ධයෙන් ගැටලු ද මතු වී තිබුණි. ඉන්දියාවේ ඉංග්‍රීසි සමාගම සතු වූ ප්‍රදේශවලින් ලබා ගන්නා අමු පුළුන් බොම්බායේ සිට චීනයට අපනයනය කිරීමෙන් ද, ඉන්දියාවේ කොරමැණ්ඩල් වෙරළේ සිට කච්චි රෙදි හා අබිං මලයාව හරහා කැන්ටන් හා මැකාවෝ යන නගරවලට ගෙන ගොස් ඩොලර්වලට හුවමාරු කිරීම ද මීට සාර්ථක ම විසඳුම වූයේය. පසුව ඉංග්‍රීසි සමාගමේ ඒකාධිකාරී බලය අහෝසි කිරීමෙන් පසුව ඉංග්‍රීසි පෞද්ගලික වෙළඳුන් විසින් මෙම ක්‍රියා මාර්ගය මහා පරිමාණයෙන් ක්‍රියාත්මක කරන ලදි. ඒ අනුව ඉංග්‍රීසීන්ට 18වන සියවස පමණ වන විට තම නැව් අළුත් වැඩියා කිරීමට මෙන් ම මලයා කොදෙව් සඳහා වෙළඳ මධ්‍යස්ථානයක් වශයෙන් ද භාවිතා කළ හැකි හා චීනයට ගමන් කළ හැකි ප්‍රධාන වෙළඳ මාර්ගයේ පිහිටි වරායක්  ලෙස මලයාව ලබා ගැනීමේ වැදගත් කම වැටහෙන්නට විය.   

 

3. පළමුවරට මලයානු ප්‍රදේශවල බ්‍රිතාන්‍ය ජනාවාස පිහිටුවීම.

   මැලේ අර්ධද්වීපයේ ජනපදයක් පිහිටුවීමේ හැකියාව ගැන සාර්ථක අදහසක් ඉදිරිපත් කරන ලද්දේ මලක්කා සමුද්‍ර සන්ධියේ නැව්තොට අතර වෙළඳාමේ යෙදුණු මදුරාසි ජුර්දයින්, සලිවාර් සහ ද සූසා සමාගමේ වෙළඳ කපිතාන්වරයෙකු වූ ෆ්‍රැන්සිස් ලයිට් විසිනි. ඒ අනුව ජනාවාසයක් පිහිටු වීමට ඉතා යෝග්‍ය ම ප්‍රදේශය වන්නේ සිංගප්පූරුවට දකුණින් පිහිටි බින්තාං දිවයින බව ඔහුගේ නිර්දේශය විය. ඒ අනුව 1786 අගෝස්තු 11 වදා ලයිට් විසින් එම දිවයින භාර ගෙන එය වේල්ස් කුමාර දිවයින ලෙස නම් කරන ලදි. ප්‍රංශය විසින් නෙදර්ලන්තය ආක්‍රමණය කිරීමත් සමග 1795 දී එංගලන්තයට පැන ගිය නෙදර්ලන්තයේ රජු කිව් ලිපිය නිකුත් කළේ ය. ඒත් සමග ලන්දේසීන් සතු වූ මලක්කා, ඇම්බොයිනා. බන්ඩා හා සුමාත්‍රා ආදී වෙළඳ මධ්‍යස්ථාන රාශියක බලය ඉංග්‍රීසීන්ගේ යටතට පත් විය. එම කඳවුරු යටත් කර ගැනීමේ දී ඉංග්‍රීසීන් විසින් තම යුද කටයුතු සංවිධානය කරන ලද්දේ පිනැංග් හා බෙන්කුලන්ය.

 ප්‍රංශයන් පරාජය වීමෙන් පසුව අග්නිදිග ආසියාවේ ලන්දේසින් සතු වූ ප්‍රදේශ නැවත බාර දීමට කටයුතු සිදු වූවත් මලයාව ආශ්‍රිතව ඉංග්‍රීසීන් සතු වූ ප්‍රදේශ නැවත බාර නොදෙන ලදි. පසුව ඉන්දියාවේ ඉංග්‍රීසි සමාගමේ නියෝජිතයෙකු ලෙස ජොහොර් රාජ්‍ය වෙත යාත්‍රා කරන ලද රැල්ෆ් නැමැත්තා 1819 ජනවාරි 28 වන දින සිංගප්පූරුවට ගොඩබට අතර එහි වෙළඳ මධ්‍යස්ථානයක් පිහිටුවීමට ඉතාමත් ම යෝග්‍ය බව ඔහුට අවබෝධ විය. ඒ අනුව එහි සිටි මලයා ජාතික ප්‍රධානියා වූ ජෝහෝර‍යේ දතෝ තෙමෙංගොං සමඟ 1819 ජනවාරි 30 වන දා ආරම්භක ගිවිසුමකට අත්සන් කොට, එහි ඉංග්‍රීසි ජනාවාසයක් පිහිටුවන ලදි. පසුව ජොහෝරයේ සුල්තාන්වරයා ලෙස 1819 පෙබරවාරි 6 වදා සිංගප්පූරුවේ දී ඉංග්‍රීසීන් විසින් පත් කරන ලද හුසේන් නැමැත්තා විසින් ද ජනවාරි 30 වන දා අත්සන් කළ ආරම්භක ගිවිසුම තහවුරු කරමින් නව ගිවිසුමක් ද අත්සන් කළ අතර ස්වකීය විජිතයේ වාණිජාගාර පිහිටුවීමට ඉංග්‍රීසි සමාගමට නිදහස දීම සම්බන්ධයෙන් ඔහුට ඩොලර් 5000ක දීමනාවක් ද ලබා දෙන ලදි. එමගින් එම ප්‍රදේශවලට ලන්දේසීන් ඉදිරිපත් කළ අයිතිවාසිකම් නො සලකා හැරීමටත්, එම ප්‍රදේශයේ අයිතිය නීත්‍යනුකූල කර ගැනීමටත් රැල්ෆ්ට හැකි විය. මෙසේ රැල්ෆ් විසින් සිංගප්පූරුවේ අයිතිය ඉංග්‍රීසි යටතට පවරා ගන්නා ලද අතර ඔහුගේ උපකල්පනය වූවේ අනාගතයේ දී බටහිර දිශාවන්හි සිදු වන වෙළඳාමේ දී මොල්ටාවට හිමි වී ඇති වටිනාකමට සමාන වටිනාකමක් නැගෙනහිර වෙළදාමේ දී සිංගප්පූරුවට ද හිමි වනු ඇති බවයි.මේ සම්බන්ධයෙන් ලන්දේසීන්ගේ ප්‍රතික්‍රියාව ඉතා ප්‍රබල වූ නමුත් එම ප්‍රදේශ ආශ්‍රිතව ලන්දේසි බලය දුර්වල වීමට රැල්ෆ්ගේ එම ක්‍රියාවෙන් මග පෑදිණ. 

 

4. මලයානු ප්‍රදේශවල සාර්ථක ම බ්‍රිතාන්‍ය ජනපදයක් ලෙස සිංගප්පූරුව වර්ධනය වීම.

1819 වන විට සිංගප්පූරුවේ ජනගහණය 5000ක් පමණ වූ නමුත් 1820 වන විට එහි ජනගහණය 10.000ට අධික විය. ආරම්භයේ සිට ම එම ප්‍රදේශයේ බහුතරය චීන ජාතිකයන්ගෙන් සමන්විත විය. 1820 වන විට එහි ආදායම එහි වියදම පියවීමට තරම් ප්‍රමාණවත් විය. 1823 වන විට එහි අපනයන හා ආනයන ද්‍රව්‍යවල වටිනාකම ඩොලර් එක් කෝටි තිස් ලක්ෂයකට වඩා අධික විය. ලන්දේසීන්  සමග එම ප්‍රදේශ සම්බන්ධයෙන් අති වූ අරගලය අවසානයේ 1824 දී ඇති කර ගත් සම්මුතියට අනුව දෙපාර්ශවය ම තම තමන්ගේ සීමා නිරාකරණය කර ගනු ලැබීය.

බෙන්කුලන්හී ලයිතන් ආණ්ඩුකාරවරයා වූ රැෆ්ලස්ගේ අධීක්ෂණය යටතේ සිංගප්පූරුවේ ප්‍රථම නේවාසික නිලධාරියා වූ කර්නල් පාකර් විසින් එහි පරිපාලනය ගෙන යන ලදි.  සිංගප්පූරුව මලයා අර්ධද්වීපයට පිවිසීමට තිබූ දොරටුවක් බදු වූ අතර එහි බලය තමාට ලබා ගැනීමෙන් පසු අනෙකුත් මලයානු ප්‍රදේශවලට ද ඉංග්‍රීසීන්ගේ අවධානය යොමු විය.

එහි සිටි පරිපාලන, පොලිස් හා හමුදා නිලධාරීන් අවම වූ අතර නීතිය නිසි පරිදි ක්‍රියාත්මක නොවීය. සිංගප්පූරුවේ පරිපාලනය සකස් කරනු වස් රැෆ්ලස් විසින් ප්‍රධාන බ්‍රිතාන්‍ය වෙළඳුන් අතරින් මහේස්ත්‍රාත්වරයන් 12ක් පත් කරන ලද අතර ඉංග්‍රීසි නීතිය පදනම් කොට ගත් තාවකාලික නීති පද්ධතියක් ද සකස් කරන ලදි. ආගම, විවාහය හා පාරම්පරික අයිතිය පිළිබඳ ස්වදේශික සිරිත් විරිත්වලට විශේෂ ඉඩ ප්‍රස්ථා ලබා දෙන ලදි. ඉඩම් ලියාපදිංචි කිරීමේ කාර්යාලයක් පිහිටුවීම, වරායේ පරිපාලනය සංවිධානය කිරීම, වහල් වෙළඳාම වැළැක්වීම, නීතිය හා සාමය ආරක්ෂාවට පොලිස් හා හමුදා වර්ධනය කිරීම, සූදු ක්‍රීඩා කරන ස්ථාන හා කුකුළු පොර කොටවන ස්ථාන යටපත් කිරීමටත්, චීනයේ, සියමේ හා මලයාවේ භාෂා ඉගැන්වීමට හා එම රටවල ජනතාවගේ ආචාර ධර්මයන්ගේ හා බුද්ධියේ තත්ත්වය නඟා සිටුවීමේ අරමුණින් ආයතනයන් ද පිහිටුවන ලදි.

1823 වන විට සිංගප්පූරුව, බ්‍රිතාන්‍යන්ගේ යටතට පත් වූ අතර 1824 අගෝස්තු මාසයේ දී ක්‍රෝෆර්ඩ් විසින් ඇති කර ගත් ගිවිසුම යටතේ සිංගප්පූරු දිවයින සදහට ම පෙරදිග ඉංග්‍රීසි සමාගමට පවරා දීමට හුසේන් සුල්තාන්වරයා හා තෙමෙංගෙංවරයා එකඟ වූහ. එයට හිලව් වශයෙන් සුල්තාන්වරයාට එකවර ඩොලර් 33,200 ක මුදලක් ද ජීවිතාන්තය දක්වා මසකට ඩොලර් 1300 ක විශ්‍රාම වැටුපක් ද ලැබුණු අතර තෙමෙංගොංවරයාට එකවර ඩොලර් 26,800 ක මුදලක් ද ලැබුණු අතර මසකට ඩොලර් 700ක විශ්‍රාම වැටුපක් ද හිමි විය. තවද ඉංග්‍රීසි නැගෙනහිර ඉන්දියා සමාගමේ අනුමැතිය නොමැතිව කිසිදු විදේශික බලවතෙකු සමඟ සමගි සන්ධානයකට නොඑළඹීමටත්, බ්‍රිතාන්‍යයන් වැඩි කොට ම වරප්‍රසාද ලද ජාතියක් බවට පත් කෙරෙන කොන්දේසි යටතේ ඉංගීසි වාණිජ කටයුතුවලට ජොහෝරයේ සියලු වරායවලට නිදහසේ පිවිස ගැනීමට ඉඩ දිමටත් ඔවුහු පොරොන්දු වූහ. 

රුල්‍‍ෆ්ගේ තීක්ෂණ බුද්ධිය හමුවේ නිර්මාණය වූ සිංගප්පූරුව එහි වූ නිදහස් වෙළදාම තුලින් තව දුරටත් සමෘද්ධිමත් විය. ඒ හේතුවෙන් ම මුල් කාලයේදී ලන්දේසි ඉන්දියා දූපත්වල වූ වාණිජ කටයුතුවලින් බොහෝමයක් සිංගප්පූරුවට ඇදී එන්නට විය. සියම, චීනය, ඉන්දු චීනය හා පිලිපීන දූපත් සමග තිබූ වෙළඳ සම්බන්ධතා එමඟින් තව දුරටත් වර්ධනය විය. 1824 ගිවිසුමෙන් පසු ජොහොර් අධිරාජ්‍යයේ බලය සම්පූර්ණයෙන්ම පාහේ අහෝසි වී ගිය අතර එයට අයත් ව තිබූ මලයානු ප්‍රදේශ ලබා ගැනීමට ඉංග්‍රීසීන් උනන්දු විය.

 

5. මලයානු ප්‍රදේශවල අභ්‍යන්තරයට මැදිහත් වීමට බ්‍රිතාන්‍යයන් පෙළඹ වූ හේතු.

1824 වර්ෂයේ දී ඇති කර ගනු ලැබූ ඉංග්‍රීසි-ලන්දේසි ගිවිසුමේ සිට මලයාවේ නේවාසික නිලධාරි ක්‍රමය ආරම්භ කිරීම දක්වා වූ වසර 100ක් පමණ කාලය ක්‍රියාශීලී නොවන කාලයක් ලෙස හඳුන්වන නමුත් එම යුගය තුළ සිදු වූ සුළු සිදුවීම් පවා මලයානු අනාගතය කෙරෙහි තදින් ම බලපානු ලැබීය. මන්ද යත් මෙහි දී ක්‍රියාශීලී නොවීම යනුවෙන් හැදින්විය හැක්කේ බ්‍රිතාන්‍යයන් විසින් මලයාවේ ස්වදේශික කටයුතු සඳහා මැදිහත් නො වීමේ ප්‍රතිපත්තිය සඳහා පමණි. මෙම කාලය තුළ දී මලයානු ප්‍රදේශවල සංවර්ධනය දෙස අවධානය යොමු කිරීමේ දී පෙනී යන්නේ සිංගප්පූරුව ඉතා ශීඝ්‍ර ලෙස ද, පිනැංගුව ඊට වඩා අඩුවෙන් ද සංවර්ධනය වූ අතර මලක්කාවේ සංවර්ධනය ඉතාමත් දුර්වල වූ බවයි. මෙම කාලයේදී ඉංග්‍රීසි සමාගමට, සියම් ජාතික මුහුදු මංකොල්ල කරුවන්ගේ තර්ජනවලට මුහුණ දීම එකල ඇති වූ ප්‍රබලතම අභියෝගය විය.

ඒ හේතුවෙන් ම ඉංග්‍රීසි සමාගම මලයාවේ අභ්‍යන්තරයට වඩා බාහිර කටයුතු කෙරෙහි තම අවධානය යොමු කරන ලදි. ඒ අනුව මලයා රාජ්‍යයේ අභ්‍යන්තර කටයුතු වලට මැදිහත් වීම මෙම යුගයේ දී සමාගම විසින් තම සේවකයන්ට තහනම් කරන ලද අතර අලුතින් ප්‍රදේශ යටත් කර ගැනීම ද සුල්තාන්වරුන් සමඟ දේශපාලන සම්මුතීන් වලට එළඹීම ද තහනම් කරන ලදි. නමුත් සත්‍ය වශයෙන් ම සමාගම විසින් පනවන්නට යෙදුණු මෙම කොන්දේසි ප්‍රායෝගික ව ක්‍රියාත්මක කළ නොහැකි වූ අතර බොහෝ අවස්ථා වලදී මැදිහත් වීමේ කටයුතුවලට යෙදෙන්නට ද සිදු විය. 

ඊට එක් හේතුවක් වූවේ සියමය විසින් කලාපයේ තම ආධිපත්‍ය පැතිර වීමට උත්සහ කිරීමයි. චක්‍රී රාජවංශය යටතේ පෙර නොවූ විරූ ලෙස වර්ධනය වූ අතර පිනැංගුවද එයට යටත් වේ යැයි එහි ආණ්ඩුකාරවරු බිය වූහ. මෙම යුගයේ දී ම බුරුමය ද ශක්තිමත් ව වර්ධනය වෙමින් තම බලපෑම අසල් වැසි ප්‍රදේශ කෙරෙහි ව්‍යාප්ත කිරීමට උත්සාහ කරනු ලැබූවත්, සියම් රාජ්‍යයේ බලය හමුවේ එහි බලය දෙවැනි විය. ඒ හේතුවෙන් ම බුරුමය, මලයා පාලකයන් සමඟ සියමට විරුද්ධව කටයුතු කිරීමට කුමන්ත්‍රණය කරන ලදි. සියම් පාලකයන් ද මලයාවට විරුද්ධව තම කටයුතු සංවිධානය කරන්නට විය. සියම විසින් අසල්වැසි කේඩාහ් රාජ්‍යයේ සුල්තාන්වරයාට නියෝග කර සිටියේ, සියම් රාජ්‍යයට විරුද්ධව බුරුමය සමග කුමන්ත්‍රණය කිරීම සම්බන්ධයෙන් බැංකොක් නුවරට පැමිණ පිළිතුරු ලබා දෙන ලෙසයි. නමුත් සුල්තාන්වරයා එය ප්‍රතික්ෂේප කල අතර එයින් කෝපයට පත් සියම් හමුදාව කේඩහ්ය ආක්‍රමණය කරන ලදි. අසරණ වූ සුල්තාන්වරයා පිනැංගුවට පලා ගිය අතර සරණාගතයින් ඉතා විශාල ලෙස බ්‍රිතාන්‍යයන්ට අයිති ව පැවති වෙස්ලි ප්‍රදේශයට ඇදී එන්නට විය. පසුව ඉංග්‍රීසි සමාගමේ හමුදා අදාළ ප්‍රදේශවලට පිටත් කර හැරි අතර ඒ වන විට සියම් හමුදාව එම ප්‍රදේශ අතහැර ගොස් තිබුණි. කෙසේ වෙතත් සියම් හමුදාව, පිනැංගු ආණ්ඩුවෙන් ඉල්ලා සිටියේ කේඩහ්යේ සුල්තාන්වරයා තමන්ට බාර දෙන ලෙසයි. නමුත් පිනැංගුව එම ඉල්ලීම ප්‍රතික්ෂේප කරන ලදි. කේඩහ්යේ සුල්තාන්වරයා ද තම සිහසුන නැවත ලබා ගැනීම සඳහා ඉංග්‍රීසි සමාගමෙන් උදව් ඉල්ලුමුත් එය සාර්ථක නොවීය. ඒ හේතුවෙන් ඔහු බුරුමය, සෙලන්ගොරය හා වෙනත් මලයානු රාජ්‍යයන් සමඟ එකතු වී සියමට ප්‍රහාර එල්ල කිරීමට කටයුතු සූදානම් කරන ලදි. නමුත් මෙයින් කැලඹීමට පත් පිනැංගුවේ බ්‍රිතාන්‍ය පාලකයන් සිතුවේ මේ හේතුවෙන් තම ප්‍රදේශයන් ද සියම් ආක්‍රමණයකට නතු විය හැකි බවයි. බ්‍රිතාන්‍යයන් සුල්තාන්වරයාගේ මෙම කුමන්ත්‍රණය සම්බන්ධයෙන් වූ තොරතුරු සියම් හමුදාවේ නායකයා වූ ලිගෝරයේ රජාට දැන් වූ අතර ඒ හේතුවෙන් කුමන්ත්‍රණය ද අසාර්ථක විය.   

කේඩහ්ය, සියමට යටත් වීම හේතුවෙන් බ්‍රිතාන්‍යයන් සතු වූ පිනැංගුවට අර්බුද රැසකට මුහුණ දීමට සිදු විය. මන්ද යත් ඉංග්‍රීසීන් විසින් ඒ වන විට පිනැංගුව ස්වයංපෝෂිත කිරීමට දරන ලද සියලු උත්සහයන් ව්‍යර්ථ වී තිබීමත් හා එයට අවශ්‍ය ආහාර ද්‍රව්‍යවලින් බහුතරයක් ආනයනය කරනු ලැබුවේ කේඩහ්යෙන් වීමයි. තවද සියමට යටත් ව පැවති පතානි හා ජනක් සිලොන් සමඟ පිනැංගුවේ බෙලෙක් වෙළඳාම ද කෙරීගෙන යන ලදි. ඒ හේතුවෙන් පිනැංගුවට සියම සමඟ වඩා සතුටු දායක කොන්දේසිවලට එළඹීමට අවශ්‍යතාවක් තිබුණි. ඒ අනුව මතු වී තිබූ ගැටලු පිළිබඳ සාකච්ඡා කිරීම පිණිස 1822දී ජෝන් ක්‍රෝෆට් ගේ නායකත්වයෙන් යුතු දූත පිරිසක් ඉංග්‍රීසි සමාගම විසින් බැංකොක් වෙත යවන ලදි. ක්‍රෝෆට්ගේ මූලික අරමුණ වූයේ සාකච්ඡා පැවැත්වීමට අමතරව සියම ගැන තොරතුරු එක්රැස් කිරීමයි. කේඩාහ් හි සුල්තාන්වරයා රාජ්‍යයෙහි නැවත පිහිටුවීමටත්, බ්‍රිතාන්‍ය වාණිජ කටයුතු සම්බන්ධයෙන් පනවා ඇති සීමා ඉවත් කර ගැනීමටත් ඔහු දැරූ උත්සාහය නිෂ්ඵල විය. නමුත් පි‍නැංගුව බ්‍රිතාන්‍ය ජාතිකයන්ට අයිතිය යන්න පිළිබඳ පිළිගැනීම අනියම් වශයෙන් ලබා ගැනීමට ඔහු සමත් විය.  

1824දී බ්‍රිතාන්‍යයන් හා බුරුම රාජ්‍ය අතර යුද්ධයක් ආරම්භ වූ අතර ඉංග්‍රීසීන් විසින් පිනැංගුව මාර්ගයෙන් බුරුමයට විරුද්ධව හමුදාවක් යැවීමට සියමයේ හමුදා නායකයා වූ ලිගෝර්හි රාජා පොලඹවා ගැනීමට උත්සාහ කරන ලදි. නමුත් එය අසාර්ථක විය. ලිගෝර්හි රාජා වෙත ගිය දූත ගමන පිළිබඳව වාර්තාවක් සැකසූ ලුතිනන් ලෝ පවසා සිටියේ සියමයේ අරමුණ වී ඇත්තේ පෙරැකයේ පමණක් නොව සෙලන්ගෝරයේ බලය ද අල්ලා ගැනීම බවයි. එම වාර්තාව මඟින් පෙනී ගියේ බ්‍රිතාන්‍ය පිනැංගුවටද සියම් තර්ජන එල්ල වී ඇති බවයි. ඒ අනුව පිනැංගුවේ ආණ්ඩුකාරවරයා වූ රොබට් ෆුල්ටන් කේඩාහ්හි සුල්තාන්වරයා නැවත ධුරයේ පිහිටුවීමටත් මලයා රාජ්‍යයන් සියල්ලට ම සියමට විරුද්ධව බ්‍රිතාන්‍ය ආරක්ෂාව සැලසීමටත් කටයුතු සංවිධානය කරන ලදි. මේ හේතුවෙන් පිනැංගුවේ ඉංග්‍රීසි සමාගම හා සියම අතර රාජ තාන්ත්‍රික අර්බුද රැසක් මතු වූ නමුත් අවසානයේ සාකච්ඡා මාර්ගයෙන් ගැටලු නිරාකරණය කර ගැනීමට එකඟ විය. ඒ අනුව දෙපාර්ශවය ම  පෙරැක් ආක්‍රමණය  නොකරන බවට පොරොන්දු වී, තමාගේ රට තමන් කැමති පරිදි පාලනය කිරීමට කේඩාහ් හි සුල්තාන්වරයා සතු අයිතිය පිළිගෙන ඔහුට රිසි වෙතොත් ඔහු බැංකොක් වෙත කප්පම් යැවීම වැළැක්විය යුතු නොවන බවත් ගිවිස ගත්හ.  මෙම සිද්ධියෙන් අනතුරුව සියම් ජාතිකයෝ නැගෙනහිර වෙරළෙහි පිහිටි මලයා රාජ්‍යයන්හි පාලන බලය අත්පත් කර ගැනීමේ ප්‍රයත්නය අතහැර ස්වකීය අවධානය නැගෙනහිර වෙරළෙහි පිහිටි කෙලන්තන් හා ත්‍රේංග්ගනු වෙත යොමු කළහ. 

මලයා අර්ධද්වීපයේ අභ්‍යන්තර ස්වාභාවික සම්පත් සම්බන්ධයෙන් බ්‍රිතාන්‍යන්ගේ අවධානය ක්‍රමයෙන් යොමු වන්නට විය. මැලේ ප්‍රධානීන් අතර ඇති වූ අරගල වලට අමතරව මෙම යුගයේ දී බෙලෙක් නිපදවන ප්‍රදේශ කරා චීන ජාතිකයන්ගේ ඇදී ඒම අර්බුද ඇති කරවන්නක් විය. තවද මේ යුගයේ පෙරැක් වෙරළාශ්‍රිත මුහුදේ කොල්ලකෑම් ශීඝ්‍රයෙන් වර්ධනය වූ අතර පිනැංගුවේ මාර්ග වල පවා ගෝත්‍ර සටන් ඇතිවිය. 

1873 පමණ වන විට ඇති වූ අර්බුද රැසක ප්‍රතිඵලය වූයේ කිම්බර්ලි සාමිවරයා මලයා කටයුතු සම්බන්ධයෙන් මැදිහත් නොවීමේ ප්‍රතිපත්තිය ප්‍රසිද්ධියේ ම අතහැර දැමීමයි. ඒ අනුව ස්වදේශික කුමාරවරුන් කෙරෙහි ඉංග්‍රීසි සමාගම සතු බලපෑම ප්‍රයෝජනයට ගෙන වර්තමාන අර්බුදයන්ට හේතු වී පවතිනා ගැටලු නිරාකරණය කර ගැනීම සඳහා සුදුසු ලෙස බලය යෙදවීමට ඉංග්‍රීසි සමාගම කටයුතු කරන ලදි. ඒ අනුව සෙලන්ගෝරය සම්බන්ධයෙන් ද මලක්කාවට පිටුපසින් පිහිටි මීනාංකධෞ නෙග්රි සෙම්බිලන් රාජ්‍ය සම්බන්ධයෙන් ද බ්‍රිතාන්‍ය අවධානය යොමු විය. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස නීති විරෝධී බදු අය කරන්නන් විසින් ලිංග්යී නදියේ චීන ජාතික පතල් කරුවන්ට පැමිණ වූ දුක්ගැහැට සම්බන්ධයෙන් 1874 අප්‍රේල් මාසයේදී මැදිහත් විය. ඉංග්‍රීසි සමාගම පතල් කරුවන්ට ආරක්ෂාව සැපයීමටත් ඊට හිලව් වශයෙන් එහි සාමය රකිනා බවට ප්‍රතිඥා කරන සම්මුතියකට අත්සන් තැබීමටත් සුංගෙයි උජොං හා ලිංග්යීහි නායකයන් පොලඹවා ගන්නා ලදි. නමුත් චීන පතල් කරුවන්ට පීඩා කිරීමෙන් තම රාජ්‍ය ආදායම වර්ධනය කර ගත් දාතෝබන්ඩාර් මෙම වැඩපිළිවෙළට විරුද්ධ වී සිවිල් යුද්ධයක් ඇති කරන ලදි. එබැවින් එම අරගලය මැඩපවත්වනු පිණිස බ්‍රිතාන්‍ය බලකායක් යැවූ අතර ගරිල්ලා ගැටුම් කීපයකින් අනතුරුව එම ප්‍රදේශ යටත් කර ගන්නා ලදි. 

පෙරැක්හි සිටි ප්‍රථම බ්‍රිතාන්‍ය නේවාසික නිලධාරියා වූ ජේ. ඩබ්. ඩබ්. බර්ච් මරා දැමීමත් සමඟ එම ප්‍රදේශ වල ගැටුම්කාරී තත්ත්වයක් මතු විය. එයට ප්‍රතිචාර දක්වනු වස් ප්‍රබල බ්‍රිතාන්‍ය හමුදාවක් යොදවා එම ප්‍රදේශ වල කැළඹිලි සංසිඳවනු ලැබීය. මිනී මරුවන් හා ඔවුන්ගේ ආධාර කරුවන් ‍අල්ලා ගන්නා ලද අතර ඊට සම්බන්ධ ප්‍රධාන වරදකරුවන් තිදෙනා එල්ලා මරා දමන ලදි. සුල්තාන් අබ්දුල්ලා ඇතුළු තවත් තිදෙනෙක් පිටුවහල් කරනු ලැබූහ. කලක් ගතවන තෙක් ම පොදු මැලේ කැරැල්ලක භීතිය එම ප්‍රදේශ වල පැවතුණු අතර වසර කීපයක් ගත වීමෙන් පසු නීතිය හා සාමය යළිත් ස්ථාපනය කරමින් එම දේශය බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍යයට ඈඳා ගන්නා ලදි. පෙරැක් යුද්ධයෙන් අනතුරුව එම ප්‍රදේශ වල කිසිදු කලබලයක් ඇති නොවූ අතර මැලේ ජාතිකයෝ ද අවනත වූහ. ඒ හේතුවෙන් බ්‍රිතාන්‍ය නේවාසික නිලධාරීන්ට පෙරට වඩා සතුටු දායක තත්ත්වයක් යටතේ පෙරැක්හි පුනරුත්තාපන කාර්යය සාර්ථකව ඉදිරියට ගෙන යාමට හැකි විය. ඒ අනුව පෙරැක්හි නේවාසික නිලධාරියා ලෙස සේවය කළ හ්‍යුලො (1877-1889) විසින් සෑම විටම ආඥා පැනවීමකින් තොරව ප්‍රභූන් සමඟ සුහදතාවය වර්ධනය කර ගැනීමෙන් ඔවුන්ගේ සහයෝගය ලබා ගැනිමේ ප්‍රතිපත්තිය මත පෙරැක් දේශය සාමකාමී වූත් සමෘද්ධිමත් වූත් රාජ්‍යයක් බවට පත්කරන ලදි. 

සෙලන්ගෝරයේහි ද එම බ්‍රිතාන්‍ය ප්‍රතිපත්තිය කිසිදු දුෂ්කරතාවක් නොමැතිව ක්‍රියාවට නැංවිය හැකි විය. මනා ගණන් තැබීමේ ක්‍රමවේදයක් ඇතිව රජයේ භාණ්ඩාගාරයක් පිහිටුවන ලද අතර පොලිසිය හා හමුදාව ක්‍රමවත් ව සංවිධානය කරන ලදි. ක්වාලාලාම්පූර් ප්‍රදේශයේ චීන පතල් කරුවන් බ්‍රිතාන්‍ය බලයට අවනතව සාමය ආරක්ෂා කරන ලදි. එම ප්‍රදේශ වල බ්‍රිතාන්‍ය පරිපාලන ක්‍රමය ආරම්භ කිරීම නිසා පෙර නොතිබූ ආකාරයෙන් සමෘද්ධියක් ඇති විය. වහල් මෙහෙය අහෝසි කර දැමීමත්, මනාව සංවිධානය කරන ලද පොලිසියකින් හා හමුදාවකින් සාමය හා ආරක්ෂාව තහවුරු කිරීමත්, සුල්තාන්වරුන් හා වෙනත් ප්‍රභූවරයන් සඳහා නිශ්චිත දීමනාවක් පැනවීමත්, අධ්‍යාපනයේ හා සෞඛ්‍ය ක්ෂේත්‍රවල සංවර්ධනය සඳහා කටයුතු ආරම්භ කිරීම හේතුවෙන් ජනතාවගේ තත්ත්වය බෙහෙවින් දියුණු විය. 

 

6. මලයානු ප්‍රදේශවල පරිපාලනය හැඩගැසීම.

මුලදී ගැටුම්කාරී තත්ත්වයක් ඇති වීමට ප්‍රධානතම හේතුව වූයේ ප්‍රභූන්ට කිසිම වන්දියක් නොමැතිව ඔවුන්ගේ වැඩ වසම් අය බදු අහිමි කිරීමයි. හ්‍යු ලෝ විසින් මීට ප්‍රතිකර්මයක් ලෙසින් සිදු කරනු ලැබුවේ එම ප්‍රභූන්ට අදාළ ප්‍රදේශ වල පරිපාලන තනතුරු ප්‍රදානය කර ඔවුන්ගේ ප්‍රදේශ වලින් අය වන රාජ්‍ය ආදායමෙන් සියයට ප්‍රමාණයක් ලබා දීමයි. 1861දී ඉදිරිපත් කරන ලද ආඥා පනතින් ඉන්දියානු මන්ත්‍රණ සභාවේ ආකෘතිය අනුගමනය කරමින් මලයානු රාජ්‍ය වල ද රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාවක් පිහිටුවීම එම ප්‍රදේශ  වල අභ්‍යන්තරයේ සබඳතා යහපත් වීමට බොහෝ දුරට හේතු විය. සුල්තාන්වරයා එම රාජ්‍ය සභාවේ සභාපතිවරයා වූ අතර බ්‍රිතාන්‍ය නේවාසික නිලධාරියා ද ප්‍රධාන මැලේ ප්‍රභූවරුද, ප්‍රධාන චීන ජාතික වෙළදුන්ගෙන් කිහිප දෙනෙකු ද එහි සාමාජිකයෝ වූහ. එහි කටයුතු මැලේ බසින් සිදු වූ අතර සියලු වැදගත් කරුණු එම මන්ත්‍රණ සභාවේ දී සාකච්ඡාවට භාජනය වන ලදි. එහි කාර්යය ප්‍රධාන වශයෙන් ව්‍යවස්ථාදායක කටයුතු සම්බන්ධයෙන් වූ අතර රාජ්‍යයේ සියලු ම ව්‍යවස්ථා එමගින් පැනවිය. රාජ්‍ය අයවැය පිළිබඳ වාර්ෂික ගණන් සටහන් ද එම මන්ත්‍රණ සභාවේ දී සාකච්ඡාවට ලක් විය. සියලු ම මරණීය දණ්ඩන අනුමත කිරීම හෝ ලිහිලි කිරීම තීරණය කරන ලද්දේ එම රාජ්‍ය සභාවයි. තවද සියලු ම මැලේ ප්‍රභූන් සහ ග්‍රාම නායකයන්ගේ පත්වීම් මෙන් ම වේතන එම සභාවේ තීරණයට යටත් ව සිදු විය. එය කෙතරම් සාර්ථක වී ද යත් බ්‍රිතාන්‍යයන් යටතේ පාලනය වූ සියලු ම මලයා ප්‍රදේශ වල ක්‍රියාත්මක වූයේ මෙවැනි ක්‍රමවේදයන්ය.

නව ක්‍රමවේදය යටතේ ඇති කරනු ලැබූ වැදගත් ම ක්‍රියාවලිය වූයේ මැලේ ජාතික මහේස්ත්‍රාත්වරයන්ගේ ද සහය ඇතිව යුරෝපීය මහේස්ත්‍රාත්වරයන්ගේ සහභාගීත්වය යටතේ ක්‍රියා කරන අධිකරණ ශාලා පිහිටුවීමයි. ඉන්දියානු දණ්ඩ නීති සංග්‍රහය ආශ්‍රයෙන් නිර්මාණය කර ගන්නා ලද සමුද්‍රීය බද දණ්ඩ නීති සංග්‍රහය ද ඉන්දියානු හා යටත් විජිත සැලැස්මවල් අනුව කෙටුම්පත් කරන ලද අපරාධ හා සිවිල් අධිකරණ ක්‍රම සංග්‍රහයන්ද ඒවා මඟින් ක්‍රියාත්මක කරවන ලදි. සෑම රාජ්‍යයක් ම යුරෝපීය හා මැලේ මහේස්ත්‍රාත්වරයන් යටතේ වූ ප්‍රදේශ වලට බෙදන ලදි. අනතුරුව මැලේ මුලාදෑනීන් යටතේ වූ එම ප්‍රදේශ ග්‍රාම හා මුකිම්  වශයෙන් නැවත කොටස් වලට බෙදන ලදි. පොලිස් කටයුතු මුලාදෑනීන්ට පැවරීමෙන් පසු රාජ්‍ය වියදම අවම කර ගැනීමට බලාපොරොත්තු විය. එමඟින් පොලිස් බලකාය අඩු කර ගැනීමට හැකි වූ අතර බොහෝ ප්‍රාදේශීය පොලිස් ස්ථාන වසා දැමීමට ද හැකි විය. එමඟින් පෙනී ගියේ බල කිරීමේ හා බිය වැද්දීමේ ප්‍රතිපත්ති වෙනුවට සහයෝගයෙන් ක්‍රියා කිරීමේ ප්‍රතිපත්තියක් ඇති කෙරුණු බවයි. 

ලාරුට්හි කපිතාන් ස්පීඩ්ටද ප්‍රායෝගික වශයෙන් ක්‍රියා කල හැකි විය. ඒ අවට ප්‍රදේශයේ මැලේ ජාතිකයන් ඉතා අල්ප විය. ඒ හේතුවෙන් සියලු වැදගත් කටයුතු වලදි ප්‍රාදේශීය ප්‍රධානියා වූ මන්ත්‍රීගේ අදහස් විමසා බැලුව ද ඔහු තමාගේ ම තීරණ වලට එළඹ  ඒ අනුව ක්‍රියා කරන ලදි. ඔහු ගත් තීරණ අතර වඩා වැදගත් වන්නේ පොලිස් බලකායක් ඇති කිරීම, මහේස්ත්‍රාත් උසාවියක්, භාණ්ඩාගාරයක්, රේගු බදු සේවයක් හා ඉඩම් මිනින්දෝරු කාර්යාලයක් පිහිටුවීමයි. ස්පීඩ් ගේ එම ප්‍රතිපත්ති හේතුවෙන් ලාරුට් ප්‍රදේශය සමෘද්ධිමත් විය. එම ප්‍රදේශ වල සිටි චීන ජාතිකයෝ ද සාමකාමී ව බ්‍රිතාන්‍ය පාලනයට සහයෝගය දුන්හ. 1884දී මලයාවේ තනන ලද ප්‍රථම දුම්රිය මාර්ගය මඟින් පතල් මධ්‍යස්ථාන වූ තායිපෙං හා ලාරුට් නදිය අසබඩ සාපෙතා සම්බන්ධ කෙරුණු අතර එහි දුර ප්‍රමාණය කිලෝමීටර් 13ක් පමණ විය. සෙලන්ගෝරයද එම ක්‍රමවේදය අනුගමනය කරමින් තම ප්‍රධානතම පතල් මධ්‍යස්ථානය වූ ක්වාලාලාම්පූර් නගරයේ සිට ක්ලාං නගරය දක්වා කිලෝමීටර් 35ක් පමණ දුරකින් යුතු දුම්රිය මාර්ගයක් නිර්මාණය කරන ලදි. බ්‍රිතාන්‍යයන් සතු වූ සියලු ම මැලේ රාජ්‍යයන්ගේ ප්‍රධානතම රාජ්‍ය ආදායම වූයේ බෙලෙක් පතල් වලින් ලබා ගන්නා වූ ආදායමයි. ඒ හේතුවෙන් එම පතල් ආශ්‍රිත සියලුම ප්‍රවාහන මාර්ග සංවර්ධනය කිරීමට බ්‍රිතාන්‍යන්ගේ අවධානය යොමු විය. එම මලයානු ප්‍රදේශ වල සිදු වූ ආර්ථික ක්‍රියාවලියේ දී බහුතර ප්‍රමාණයක් මෙහෙයවනු ලැබුවේ චීන ජාතිකයන් විසිනි. එම ප්‍රදේශ වල බෙලෙක් පතල් කටයුතු සඳහා ඔවුන් භාවිතා කරන ලද පුරාණ චීන ශිල්ප ක්‍රම බෙහෙවින් සාර්ථක විය. 

මේ ප්‍රදේශ වලට පත් වූ බ්‍රිතාන්‍ය නේවාසික නිලධාරීන් ආරම්භයේ දී සිදු කරනු ලැබුවේ රටෙහි සංචාරය කරමින් සමුද්‍රීය බඩ ජනාවාසයන් ගැන වාර්තා ආණ්ඩුකාරවරයාට සැපයීමයි.  ඔවුන් තම ඉහල නිලධාරීන්ගේ බාධා කිරීම් වලින් තොරව තමන්ගේ රාජ්‍ය වල පරිපාලන ‍කටයුතු ගොඩනංවන ලදි. මුලදී මෙම නේවාසික නිලධාරීන් කටයුතු කලේ තනිවමය. පසුව ඔවුන්ගේ සහය පිණිස ලිපිකරුවන් දෙදෙනෙකු ද, පොලිසිය භාරව ක්‍රියා කිරීමට නිළ නොලත් නිලධාරියෙක්ද, අලුතින් පිහිටුවන ලද ආරෝග්‍ය ශාලා සඳහා යුරේසියානු ඇපෝතිකරිවරයෙකු ද, සිරකරුවන් බලා ගැනීම සඳහා මැලේ බන්ධනාගාර පාලකවරයෙකු ද බඳවා ගන්නා ලදි. 

1888දී පහාං රාජ්‍ය ද බ්‍රිතාන්‍ය මලයානු ප්‍රදේශ වලට එකතු කර ගැනීමත් සමඟ ආරක්ෂිත රාජ්‍යයන් ගේ සංඛ්‍යාව වර්ධනය විය. එය භූමි ප්‍රමාණයෙන් විශාල වූ නමුත් සංවර්ධනය අතින් දුර්වල විය. එහි ජනගහනය අතුරින් පනස් දහසක් පමණ වූ මැලේ ජාතිකයෝ බහුතරය විය. චීන ජාතිකයන් සුළුතර ප්‍රමාණයක් ද විය. බ්‍රිතාන්‍ය පාලනයට යටත් වීමට පෙර එම ප්‍රදේශ වල පරිපාලනය ඉතාමත් ම දූෂිත විය. 1887දී වෙල්ඩ් විසින් සුල්තාන්වරයාට කරනු ලැබූ බලපෑමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස බ්‍රිතාන්‍ය තානාපතියෙකු පිළිගැනීමට ඔහු කැමති විය. නමුත් 1888දී චීන සම්භවයක් සහිත බ්‍රිතාන්‍ය පුරවැසියෙකු මරා දැමීමත් සමඟ ඇති වූ පීඩනය හමුවේ සුල්තාන්වරයා අකමැත්තෙන් වුවද නේවාසික නිලධාරියෙකු පත් කරන ලෙසට බ්‍රිතාන්‍යයන්ගෙන් ඉල්ලා සිටියේ ය.  ඒ අනුව පිහිටුවන ලැබූ අලුත් පරිපාලන ක්‍රමය සම්බන්ධයෙන් පහාං රාජ්‍යයේ ප්‍රභූවරු විරෝධය පල කරමින් කැරලි ගසන්නට වූහ. එම කැරලි මැඩ පැවැත්වීමට දීර්ඝකාලීන වූත්, අධිකතර වියදම් සහිත වූත් යුද මාලාවක නිරත වීමට බ්‍රිතාන්‍යයන්ට සිදු විය. අවසානයේ කැරලිකරුවන් ව කෙ‍ලන්තාන් ත්‍රෙංග්ගානු නම් සියම් රාජ්‍යයන් දක්වා ම පන්නා ගෙන ගොස් එම රාජ්‍යයන් වෙත පිටුවහල් කිරීමට සිදු විය. 

මිනංකබෞ රාජ්‍ය සම්බන්ධයෙන් අනුගමනය කරන ලද්දේ ද ඉහත ආකාරයේ ක්‍රියා පිළිවෙතකි. ඒ අනුව 1895දී ඇති කර ගන්නා ලද ගිවිසුමක් අනුව එම රාජ්‍යයන් නවයක බ්‍රිතාන්‍ය ආරක්ෂාව යටතේ වූ නෙග්රි සෙම්බිලන් නම් රාජ්‍ය සංයුතියක් ඇති කරන ලදි. 1880දී සර් ෆෙඩ්රික් වෙල්ඩ් විසින් නේවාසික නිලධාරි ක්‍රමය පරීක්ෂාකාරී ලෙස ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඉස්ලාම් ආගම සම්බන්ධයෙන් හැර අනෙකුත් සියලු ම පරිපාලන කටයුතු  සම්බන්ධයෙන් බ්‍රිතාන්‍ය නේවාසික නිලධාරියාගේ අවවාද පිළිගැනීමට මිනංකබෞ රාජ්‍ය එකඟ විය. 

වෙල්ඩ් තව දුරටත් පෙන්වා දුන්නේ මලයානු ප්‍රදේශ අධිරාජ්‍යයට ඈඳා ගැනීම එහි ඇති ගැටලු වලට සුදුසු විසඳුමක් නොවන බවයි. නමුත් ස්වේටනම් පෙන්වා දුන්නේ නිසි සමායෝජනයකින් තොරව මෙම නේවාසික නිලධාරි ක්‍රමය සීමා රහිත ව සංවර්ධනය වීමට ද ඉඩ දිය නොහැකි බවයි. ඒ අනුව 1893දී ඔහු රාජ්‍ය සංයුක්ත කිරීම පිළිබඳව යෝජනා ක්‍රමයක් ආණ්ඩුකාර සර් සිසිල් ක්ලෙම්න්ටි ස්මිත් වෙත ඉදිරිපත් කරන ලදි. මෙය යටත් විජිත කාර්යාලය වෙත ද ඉදිරිපත් කරන ලද අතර එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් යෝජනා ගැන වාර්තාවක් සපයන ලෙස ස්මිත්ගේ අනුප්‍රාප්තිකයා වූ සර් චාල්ස් මිචෙල්ට නියෝග කරන ලදි. ඒ අනුව මිචෙල් විසින් 1895දී ඉදිරිපත් කරන ලද යෝජනා මාලාවට අනුව නිර්දේශ කර තිබුණේ එම යෝජනා ක්‍රියාත්මක කර වීමේ දී මලයා පාලකයන්ගේ අනුමැතියට යටත් ව සිදු විය යුතු බවයි. 

ඔහු වැඩි දුරටත් පෙන්වා දුන්නේ අධිකරණ, අයබදු අය කිරීම හා ඉඩම් නිරවුල් කිරීම යන කරුණු වල දී ආරක්ෂිත රාජ්‍ය සතර බරපතළ ලෙස ඔවුනොවුන්ගෙන් බිඳී වෙන් වී යන බවත්, කිසියම් කේන්ද්‍ර කාරක බලවේගයකින් තොර ව පරිපාලන සමරූපතාවක් ඇති කර ගැනීමට නොහැකි වන බවයි.  වෙන් වෙන් වශයෙන් නේවාසික නිලධාරීන් සතර දෙනෙකු සම්බන්ධයෙන් අවධානය යොමු කරමින් ආණ්ඩුකාරවරයෙකුට කටයුතු කිරීමට සිදු වීමේ දී එක්කෝ එම නේවාසික නිලධාරීන්ට නිදහසේ තම කටයුතු කිරීමට ඉඩ ලබා දිය යුතු වන අතර නැතහොත් අවධානය යොමු කිරීමට සිදු වන ක්ෂේත්‍රය ඉතා අධික වන බවත් ඔහු පෙන්වා දෙන ලදි. ඒ හේතුවෙන් ඔහු යෝජනා කර සිටියේ රාජ්‍යයන්හි පරිපාලනය සමීක්ෂණය කිරීම සඳහා ප්‍රධාන විධායක නිලධාරියා වශයෙන් අග්‍ර නේවාසික නිලධාරියෙකු පත් කර ඔහුව, එක් එක් නේවාසික නිලධාරියාගේ මාර්ගයෙන් පමණක් හැසිරවිය යුතු බවයි. තවද ව්‍යවස්ථා පැනවීමේ කාර්යය රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාවට පැවරිය යුතු අතර සම්පූර්ණ උපදෙස් දීමේ බලතල පමණක් දරන්නා වූද ප්‍රධානීන්ගෙන් හා නේවාසික නිලධාරීන්ගෙන් සමන්විත වූ සමුළුවක් වරින් වර රැස් විය යුතු බවයි. එසේම වෙන් වෙන් රාජ්‍ය වලට නිලධාරීන් පත් කරනු වෙනුවට සංයුක්ත රාජ්‍යයේ දෙපාර්තමේන්තු ප්‍රධානීන් යටතේ ක්‍රියා කරන පොදු සිවිල් සේවයක් තිබිය යුතු නමුත් එක් එක් රාජ්‍ය මුදල් කටයුතු අතින් ස්වාධීනව සිටිය යුතු විය.

ඒ අනුව මෙම යෝජනාවලිය සම්මත කරවා ගන්නා ලද්දේ එවකට පෙරැක්හි නේවාසික නිලධාරියා ව සිටි ෆ්‍රෑන්ක් ස්වේටනම් විසිනි. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස පෙරැක්, සෙලන්ගෝර්, පහං හා නෙග්රි සෙම්බිලන්  යන රාජ්‍ය සතර එකතු කර සංයුක්ත මැලේ රාජ්‍ය ගොඩනැගීම සඳහා සංයුක්ත කාරක ගිවිසුමකට එළඹ  ගන්නා ලදි. නමුත් සාමාන්‍ය සන්ධිය රාජ්‍යයක ඇති ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් පරිද්දෙන්, රාජ්‍යයන් සතු බලතල හා සංයුක්ත රාජ්‍ය සතු බලතල පිළිවෙලින් වෙන් කර දැක්වීමක් මෙයින් සිදු වූයේ නැත. පාලකයාගේ බලතල සීමා කිරීමකට පටහැනි කොන්දේසි මෙහි ඇතුළත් ව තිබූ නමුත් ඉස්ලාම් ආගම හා සම්බන්ධ කටයුතු හැර අනෙක් කටයුතු පරිපාලනය සඳහා නේවාසික නිලධාරියෙකු පත් කරන ලදි. මෙම රාජ්‍යයන් හා බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍ය අතර තිබුණු සම්බන්ධතා නව වැඩ පිළිවෙල යටතේ කිසිදු වෙනසකට ලක් නොවන බව විශේෂයෙන් සඳහන් කරන ලදි. නමුත් ප්‍රායෝගික ව ඒවා පරිපාලනමය වශයෙන් ඒකාබද්ධ කර තිබුණි. 

    න්‍යායාත්මක වශයෙන් හා ප්‍රායෝගික තත්ත්වයන් අතින් යම් යම් ගැටලු තිබුණ ද මැලේ රාජ්‍යයන්හි සුල්තාන්වරු එම ක්‍රම වේදයට කැමති වූහ. බ්‍රිතාන්‍යයන් නවීන ක්‍රමවලට අනුව කාර්යක්ෂම වූත් කේන්ද්‍රීය පරිපාලන ක්‍රමයක් ක්වාලාලාම්පූර් කේන්ද්‍ර කොට ගෙන පිහිටුවන ලදි. සර් ෆ්‍රෑන්ක් ස්වේටනම්, 1896 ජූලි 01වනදා පිහිටුවන්නට යෙදුණු සංයුක්ත මැලේ රාජ්‍යයේ පළමු අග්‍ර නේවාසික නිලධාරියා විය. ක්‍රමයෙන් ඔහුගේ පරිපාලනය නීති උපදේශනය, චීන කටයුතු පිළිබඳ ලේකම්වරයා, මුදල් පිළිබඳ කොමසාරිස්වරයා, අධිකරණ කොමසාරිස්වරයා, පොලිස් කටයුතු පිළිබඳ කොමසාරිස්වරයා හා පොදු වැඩ කටයුතු පිළිබඳ අධ්‍යක්ෂවරයෙකු යන ක්ෂේත්‍ර දක්වා වර්ධනය විය. ඉස්ලාම් ආගම පිළිබඳ කටයුතු වල දී හැර අනෙකුත් සියලු ම කටයුතු සම්බන්ධයෙන් ඔහු සතු වූ අධිකාරි බලය පිළිබඳව සීමාවක් ගිවිසුමේ සඳහන් නොවීම තුලින් ව්‍යවස්ථාදායක බලතලයන් හි සැබෑ අධිකාරිත්වය පැවතියේ ඔහු සතුවය. 

සංයුක්ත මලයා රාජ්‍යයන්හි පළමු සම්මේලනය පෙරැක්හි, කුවාලා කංසාර් නගරයේ  1897දී පවත්වන ලදි. එහි කටයුතු මැලේ බසින් සිදු වීම හේතුවෙන් මැලේ ජාතික සාමාජිකයන්ට එම විවාද සම්පූර්ණයෙන්ම විවෘත විය. පළමු දිනයේ දීම ව්‍යවස්ථා පැනවීම පිළිබඳව වැදගත් විෂයන් කීපයක් සාකච්ඡාවට භාජනය කරන ලද අතර අවසානයේ ඒකමතිකව සම්මත කර ගත් ඒවා ව්‍යවස්ථාදායක අණපනත් වලට නැගීම සඳහා රජ්‍යය මන්ත්‍රණ සභාව වෙත පවරන ලදි. මේ ආකාරයෙන් මැලේ සංයුක්ත රාජ්‍ය තුල ව්‍යවස්ථාදායක මෙන් ම පරිපාලන කේන්ද්‍රස්ථානය බවට ක්වාලාලාම්පූර් නගරය පත් විය. 

 

7. බ්‍රිතාන්‍ය මලයාවේ ආර්ථිකය සකස් වීම.

මෙසේ මැලේ සංයුක්ත රාජ්‍ය තුල රාජ්‍ය පරිපාලනය ක්‍රමානුකූල ව කාර්යක්ෂම තත්ත්වයට පත් වූ අතර ආර්ථික වර්ධන වේගය ශීඝ්‍රයෙන් ඉහල ගියේය. 1891දී මැලේ රාජ්‍යයන් හතරේ සමස්ත ජනගහනය 4,24,218ක් වූ අතර 1901 වන විට එය 6,78,595ක් දක්වා වර්ධනය විය. රාජ්‍ය ආදායම 1895දී ඩොලර් 85 ලක්ෂයකට ආසන්නව පැවති අතර එය 1905 වන විට දෙකෝටි හතළිස් ලක්ෂයක් දක්වා වර්ධනය වීමත් සමඟ රජයේ ආදායම, වියදම ද අබිබවා යමින් සැලකිය යුතු අතිරික්තයක් ද ලැබීය. 1874දී රාජ්‍ය තුල කිසිදු තැපැල් කාර්යාලයක් වත් නො තිබූ නමුත් 1904වන විට රාජ්‍ය තැපැල් සේවාවන් එක් කෝටි දස ලක්ෂයක ලියුම් හුවමාරු කොට තිබුණු අතර ‍ඩොලර් දොළොස් ලක්ෂ පනස් දහසකට අධික මුදල් ඇණවුම් පත් නිකුත් කර තිබුණි. මැලේ සංයුක්ත රාජ්‍යයන්හි පැවති ඉතිරි කිරීමේ බැංකු වල ඩොලර් 2,75,000ක තැන්පතු මුදලක් තිබුණු අතර ඒවා මඟින් කිලෝමීටර් 3000කට අධික විදුලි පණිවිඩ කම්බි පවත්වා ගන්නා ලදි. අලුතින් ආරෝග්‍යශාලා හා ළමයින් 13000ට සුදුසු වන පරිදි පාඨශාලා ආරම්භ කරන ලදි. රාජ්‍ය ආදායම යොදා ගනිමින් කිලෝමීටර් 4000කට ආසන්න නවීන මං මාවත් ද කිලෝමීටර් 550කට ආසන්න දුම්රිය මාර්ග ඉදි කරන ලදි. 

බලය කේන්ද්‍ර ගත කිරීමේ ප්‍රතිපත්තිය මත සුල්තාන්වරයන් බ්‍රිතාන්‍යයන්ට එරෙහිව කටයුතු කරනු ඇතයි සහ වාණිජ, පතල් හා වැවිලිකාර ජනතාවගේ වර්ධනයත් සමඟ රජයේ නියෝජනයක් ලබා ගැනීමට ඔවුන් තුල ද බලාපොරොත්තුවක් ඇති වේ යැයි උපකල්පනය මත බ්‍රිතාන්‍යයන් විසින් 1909දී සංයුක්ත රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාවක් ඇති කරන ලදි. මහ කොමසාරිස්වරයාගේ සභාපතිත්වය යටතේ පැවති එහි සාමාජිකයන් වූයේ අග්‍ර නේවාසික නිලධාරියා, නේවාසික නිලධාරීන් සතර දෙනා, සුල්තාන්වරු සතර දෙනා හා රජතුමාගේ අනුමැතිය ඇති ව මහ කොමසාරිස්වරයා විසින් නම් කරන ලද සාමාජිකයන් සතර දෙනාගෙන් ද සමන්විත පිරිස විය. එක් එක් රාජ්‍යයේ රාජ්‍ය ආදායම හා වියදම පිළිබඳ ඇස්තමේන්තු කෙටුම්පත් සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කිරීමේ කාර්යය මෙම සභාවට පවරන ලදි. එය ව්‍යවස්ථාදායක මණ්ඩලයක් වුවත් එය සම්බන්ධයෙන් වූ බලතල ව්‍යාකුල විය. රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාව සම්බන්ධයෙන් විමසීමේ දී පෙනී යන්නේ රාජ්‍ය සතරෙන් ලැබෙන රාජ්‍ය ආදායම එකතුව සුදුසු යැයි සිතන පරිදි කොටස් වලට බෙදූ සංයුක්ත රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාව, පසුව එහි තීරණ රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාවලට දන්වන ලද බවයි. එමඟින් මින් ඉදිරියට වැදගත්කමක් ඇති සියලු නීති සම්මත කරනු ලැබුවේ සංයුක්ත රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාව විසිනි. ඒ හේතුවෙන් රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභා සතු ව්‍යවස්ථා පැනවීමේ කාර්යය ද අවසන් විය. එමඟින් පෙනී යන්නේ රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභා යනු හුදෙක් ස්වදේශිකයන්ගෙන් ඇති විය හැකි විරෝධතා වළක්වා ගැනීම සඳහා බ්‍රිතාන්‍යයන් විසින් යොදන ලද උපක්‍රමයක් බවයි. 

විසි වන සියවස වන විට මැලේ රාජ්‍යයන්හි සමෘද්ධිය කෙතරම් වීද යත් මැලේරියාව පාලනය කිරීම, කෘෂිකාර්මික රසායන විද්‍යාව, නූතන අධ්‍යාපන ප්‍රතිපත්තිය, ලෝක වෙළඳ පොලේ බෙලෙක් හා රබර් මිල යන ක්ෂේත්‍ර සම්බන්ධයෙන් වැඩි අවධානයක් හා වර්ධනයක් ඇති විය. 19වන සියවසේ අග වන විට නවීන යන්ත්‍ර සූත්‍ර යොදා ගෙන බෙලෙක් හෑරීමේ ක්‍රම වේද වලට යොමු වීමත් සමඟ මලයාවේ බෙලෙක් ආදායම ඉතා ශීඝ්‍රයෙන් ඉහල ගිය අතර 1889දී ටොන් 26000ක් පමණ තිබූ මලයාවේ නිර්යාත 1904දී ටොන් 51733ක් දක්වා ද 1929දී එය ටොන් 70000කට ආසන්න ප්‍රමාණයක් දක්වා ද වර්ධනය විය. විසි වන සියවස පමණ වන විට ලෝක බෙලෙක් නිෂ්පාදනයෙන් 50%කට අධික ප්‍රමාණයක් සපයන ලද්දේ මලයාව තුලිනි. 

විසි වන සියවසේ ලෝකයේ ඇති වූ කාර්මික වර්ධනයත් සමඟ මෝටර් රථ හා බයිසිකල් නිෂ්පාදනය ශීඝ්‍රයෙන් ඉහල ගියේ ය. ඒත් සමඟ මලයානු රබර් නිෂ්පාදනය ද රට අභ්‍යන්තරයට ආදායම සපයන උල්පතක් බඳු විය. 1877දී ආරම්භ කරන ලද මලයානු රබර් වගාව 1897 වන විට අක්කර 345ක් දක්වා ද 1905 වන විට අක්කර 50,000ක් දක්වා ද වර්ධනය විය. 1914 වන විට දකුණු ඇමෙරිකාවේ කැලෑ බද ප්‍රදේශ වලින් ලැබෙන රබර් වල මිලට වඩා අඩු මිලකට රබර් සැපයීමට මලයාවේ රබර් වතු වලට හැකි විය.  1900 වන විට මලයාව විසින් රබර් ටොන් 196,000ක් අපනයනය කරන ලදි. මෙය ලෝක රබර් නිෂ්පාදනයෙන් 53%ක් පමණ විය. 

බෙලෙක් පතල් වලින් හා රබර් වතු වලින් වැඩි කොටසක් පිහිටා තිබුණේ සංයුක්ත රාජ්‍ය හතර තුල ය. 1913 වන විට මලයාවේ සම්පූර්ණ අපනයනය ද්‍රව්‍යයන් හි වටිනාකම ඩොලර් 154,974,195 දක්වා ඒවායේ රාජ්‍ය ආදායම 44,332,711ක් දක්වා වර්ධනය විය. මලයාවේ ඇති වූ මෙම සමෘද්ධියත් සමඟ අභ්‍යන්තර දේශපාලන අර්බුද පළමු වන ලෝක යුද්ධ අවසානය දක්වා ම යටපත් වී ගියේ ය. මුලදී ජොහොර් රාජ්‍ය සංයුක්ත රාජ්‍යයට සම්බන්ධ වීමට අකමැති විය. 1819දී සිංගප්පූරුව පිහිට වූ අවස්ථාවේ සිට ජොහොර් රාජ්‍ය බ්‍රිතාන්‍යයන් සමඟ සමීප සම්බන්ධතා පවත්වා ගෙන යන ලදි. 1914 වන තෙක් ම ඒ සඳහා පොදු අනුශාසකයෙකු පත් කරනු ලැබුවේ නැත. නමුත් 1895දී බ්‍රිතාන්‍ය නීතිඥයන් විසින් කෙටුම්පත් කරන ලද ලිඛිත ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් 1895 සිට ජොහොර් රාජ්‍ය තුල ක්‍රියාත්මක විය. 1914දී එක් සංශෝධනයකින් පසුව ආරක්ෂිත මැලේ රාජ්‍යයන්හි ව්‍යවස්ථා මාලාව ලෙස පිළිගැනුණේ ඉහත කී ව්‍යවස්ථාවයි. ඒ අනුව 1915 වන විට ජොහොර් රාජ්‍ය ද සංයුක්ත මැලේ රාජ්‍යයන් වලට එක් විය. 

මෙසේ දෙවන ලෝක සංග්‍රාමය වන තෙක් ම මලයානු සංයුක්තය තුල තුන් ආකාරයක ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් පැවතිණ. ඒ අනුව සමුද්‍ර සන්ධි බද ජනාවාස වූයේ සිංගප්පූරුව, පිනැංගුව, වෙස්ලි ප්‍රදේශය, නානිංද අයත් මලක්කා ප්‍රදේශය යන ඒවා යි. පෙරැක්, සෙලන්ගෝර්, සෙම්බිලන් හා පහාං යන සංයුක්ත මලයා රාජ්‍යයන් ද කේඩාහ්, පර්ලිස්, කෙලන්ටාන්, ත්‍රෙංග්ගනුහා ජොහොර් යන අසංයුක්ත මැලේ රාජ්‍යයන්ගෙන් ද යුක්ත විය. එම සියලු ම අසංයුක්ත රාජ්‍ය වලට උපදේශකවරු සිටිය අතර ඔවුන් සතු කාර්යය නේවාසික නිලධාරීන්ගේ කාර්යයන්ගෙන් වෙනස් විය. සෑම ප්‍රශ්නයකදීම සුල්තාන්වරයාට උපදෙස් දීම උපදේශකවරයාගේ කාර්යයක් වුවත් කිසිදු නියෝගයක් නිකුත් කිරීමට තරම් බලයක් ඔහුට නොවීය. නමුත් සාමාන්‍යයෙන් තමාගේ බලය හැකි තාක් අඩුවෙන් භාවිතා කළ ඔහු සුල්තාන්වරයාව තම මතය කෙරෙහි පොලඹවා ගැනීමට උත්සාහ කළහ.    

  

8. සමාලෝචනය

මලයාව යනු අතීතයේ ජන විවිධත්වයෙන්, භාෂාවෙන්, ආගමෙන් හා සංස්කෘතියෙන් යුත් රාජ්‍යයන් ගණනාවකි. නමුත් එම ප්‍රදේශ කෙරෙහි බටහිර යටත් විජිත රාජ්‍යයන්ගේ අවධානය යොමු වීමත් සමග අර්බුද ගණනාවක් ඇති විය. මන්ද යත් මලයාව, ශ්‍රී ලංකාව මෙන් පිහිටීම අතින් ඉතා වැදගත් ස්ථානයක පිහිටා තිබීමයි. කෙසේ වෙතත් පෘතුගීසි, ලන්දේසි හා අවසානයේ දී ඉංග්‍රීසි ජාතිකයන්ගේ ග්‍රහණයට නතු වූ එම ප්‍රදේශ විවිධාකාරයේ පරිවර්තනයන්ට ලක් වන්නට විය. 

මලයානු අනාගතය තීරණය කිරීමේ තීරණාත්මක ම සාධකය වූවේ බ්‍රිතාන්‍යයන් බව ඉහත ‍තොරතුරු අධ්‍යනයේ දී පෙනී යයි. ඔවුන්ගේ පාලන සමයේ දී විවිධත්වය තුළින් ඒකීයත්වය කරා යාමට අවශ්‍ය අඩිතාලම මලයානු ප්‍රදේශවල අති කරන ලදි. විශේෂයෙන් ම බ්‍රිතාන්‍ය යුගයේ දී මලයාව වාණිජ වශයෙන් ක්‍රමයෙන් වර්ධනය වූ අතර නාවික මර්මස්ථාන ලෙස මලක්කාව හා සිංගප්පූරුව වර්ධනය කරන ලදි.

පසුව බ්‍රිතාන්‍ය මලයාවට වැඩි ම ආදායමක් ලබාදුන් නගර වූයේ මලක්කාව හා සිංගප්පූරුවයි. කෙසේ වෙතත් වර්තමානයේ දී මැලේසියාව ලෙස මැලේ රාජ්‍යයත්, සිංගප්පූරුව වෙනම රාජ්‍යයක් ලෙසත් අග්නිදිග ආසියාවේ ප්‍රබලතම රාජ්‍යයන් ලෙස වැජඹෙමින් පවතී. මෙම සියලු ප්‍රදේශ මුලදී බ්‍රිතාන්‍ය යටත් ප්‍රදේශ වූ නමුත් එහි සමෘද්ධියට හේතු වූ කරුණ ද එය ම විය. මන්ද යත් ඉතා නොදියුණු ධීවර ගම්මාන මෙන් තිබූ එම ප්‍රදේශ සංවර්ධනයට හේතු වූ කරුණ වූවේ බ්‍රිතානයන් විසින් එම රාජ්‍යයන් නවීන ලෝකයට ගැලපෙන ආකාරයට ප්‍රතිසංවිධානය කිරීම බව පෙනී යයි. ඒ අනුව ලංකාව දෙස බැලීමේදී පෙනී යන්නේ යටත් විජිත යුගයේ දී ලංකාව ලබාගත් දේට වඩා අහිමි කර ගත් දේ වැඩි වූ බවයි. වර්තමානයේ දී ලාංකිකයන් බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිතයෙන් ලබා ගත් යහපත් ගුණාංග කිසිවක් නොදකින අතර තම අසාර්ථකත්වය වසා ගනු පිණිස එයට දොස් පවරමින් පමණක් කාලය ගත කරයි. නමුත් මලයානු ප්‍රදේශ බ්‍රිතාන්‍ය පාලනයෙන් ලබා ගත් දායාද ප්‍රමාණය කෙතරම්දැයි කියා ඉහත කරුණු විමසීමේදී පෙනී යයි. 

 

ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ නාමාවලිය.

අබේවර්ධන, ඩී. එල්., අග්නිදිග ආසියාවේ යුරෝපීය යටත් විජිත, සරසවි ප්‍රකාශකයෝ, නුගේගොඩ, 2015

දිසානායක, විජය., ගෝලීය ප්‍රවණතා(අතීතය-වර්ථමානය-අනාගතය), අනුරාධා ප්‍රකාශකයෝ, දෙල්ගොඩ, 2014.

නේරු, ජවහර්ලාල්., ලෝක ඉතිහාස සිහිවටන, අනුවාදය- ‍ඩේවිඩ් කරුණාරත්න, සීමාසහිත ඇම්. ඩී. ගුණසේන සහ සමාගම. කොළඹ, 2008.

රාවෝ, බී. වී., ලෝක ඉතිහාසය, පරිවර්තනය- මාලිනී ඇඳගම, අධ්‍යාපන ප්‍රකාශන දෙපාර්තමේන්තුව, බත්තරමුල්ල, 2003.

සෙනවිරත්න, චාමින්ද., ජගත් දේශාටකයෝ, දයාවංශ ජයකොඩි සමාගම, කොළඹ. 2014..

‍හොරබින්, ජේ. ඇෆ්., මුහුදු කොල්ලකරුවන්ගේ ඉතිහාසය, කුරුලු පොත් ප්‍රකාශකයෝ, රාජගිරිය, 2009.

හෝල්, ජී. ඩී., අග්නිදිග ආසියාවේ ඉතිහාසය, අධ්‍යාපන ප්‍රකාශන දෙපාර්තමේන්තුව, කොළඹ, 1974.